Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi nawayí MÁmleketlik kanshilik instituti

P V = nRT

p — basim (kPa) V - kolem(lirt) n — zattin mugdari (mol) R - gazlerdin universal turaqlısı = 8,31 T — temperatura (K)

Bul formulada temperatura Kelvin shkalasi boyısha esaplanadi. Eger, masele Celsiy shkalasi boyinsha berilse, Kelvin shkalasina ótip alınadı. Bunm uslun tomendegi formuladan paydalamladi:

T = t + 273

T - Kelvin shkalasi boyinsha temperatura t — Celsiy shkalasi boymsha temperatura

Mendeleev-Klapeyron teńlemesindegi basim KiloPaskalda berilse, universal gaz turaqlısı (R) 8,31 ge ten dep alamız. Eger basim atmosfera basımında berilse, universal gaz turaqlısı (R) da ozgeredi. Yaǵnıy 0,082 ge (8,314 : 101,325 = 0,082) ten bolıp qaladı. Maseleni sheshiwde formuladaǵı universal gaz turaqlısı (R) din manisi 0,082 dep alınadı.

Eger basım mm sınap ústinde berilgen bolsa, om atmosfera basımı (760 mm sınap ústin = 1 atm) ótkerip alınadı ham masele sheshiw dawam ettiriledi. Zattıń mugdarın (n) anıqlaw ushın zattıń massasın (m), molyar massasına (M) bóliwimiz kerek.

Joqanda berilgen Mendeleev — Klapeyron tenlemesinde zattin mugdari, massasin molyar massaga boliw arqali beriwge boladi. Onda formula tomendegidey koriniske iye boladi:

Usi formulam qolayli boliwi ushin tomendegidey etip beriwge de boladi:

PVM = mRT

Temaga tiyisli maseleler: 1.166,2 kPa basım hám temperatura -73°C qa teń bolǵan jagdayda 12,8 g kislorodtıń kolemin (ℓ ) anıqlań. 2. 300 kPa basım, temperaturası 27 °C qa teń bolǵan jaıdayda, 33,24 ℓ vodorod quramindagi molekulalar sanin tabiń 3. 232,5 kPa basim, temperaturasi 37 °C ga ten bolgan jagdayda, 8,31 ℓ kukirt (IV)-oksidi quramındaǵı molekulalar sanın tabıń 4. 110 kPa basım, temperaturası 57 °C qa teń bolǵan jaǵdayda,24,93 ℓ etan quramındaǵı atomlar sanın tabıń. 5. 161,5 kPa basım, temperaturası 50 °C ǵa teı bolǵan jaǵdayda, 49,86 ℓ N H3 quramındaǵı atomlar sanın tabıń.

ATOM YADROSÍNÍŃ QURAMÍ
3-Lekciya. Atom dúzilisi. Atom dúzilisi,onıń yadrolıq modeli. Yadrolıq reakciyalar.Atom quramı - yadro, protonlar, neytronlar hám olardıń zaryadları hám massası. Elektronlar háreketiniń bólekshesi hám tolqınsiman tábiyatı.Kvant mexanikası De-Broyl teńlemesi. Shreydenger teńlemesi, Geyzerbergtiń noanıqlık prinsipi. Kvant mexanikası tiykarında atom dúzilisin túsindiriw. Elektronlardıń energiyalarınıń kvant sanları menen xarekterlew. Atom orbitalları. Kóp elektronlı atomlarda elektronlardıń orbitallar boylap bólistiriliwi. Energetik qabatlar (Klechkovskiy) qaǵıydası. Pauli prinsipi. Xund