Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilim ministrligi berdaq atíndaǵi qaraqalpaq mámleketlik universiteti

DENE TÁRBIYA SABAǴÍN SHÓLKEMLESTIRIW TÚRLERI
Sabaqtıń forması menen mazmunınıń baylanısıwı. Hár qanday dene shınıǵıwları menen ótilgen sabaq dene tárbiya jumısınıń bir Shaqabı bolıp esaplanadı. Ulıwma dene tárbiya hár qıylı shólkemlestiriwi múmkin: azanǵı gimnastika taza hawada qıdırıw, sport jarısları, shomılıw, turistlik júriw, dene tárbiya sabaǵı hám t.b. Bulardıń barlıǵı ulıwma nızamlıqqa tiykarlanıp ótkeriledi. Dene tárbiyanıń nızamlıqların biliw muǵallimge sabaq waqtında bilim beriw hám tárbiya wazıypaların sheshiwge múmkinshilik beredi.
Pedagog ushın dene shınıǵıw sabaǵı forması hám mazmunı arasındaǵı óz-ara baylanıstı biliw úlken áhmiyetke iye. Bul jerde mazmun dene jetilistiriwine baǵdarlanǵan jedelli ámeliy iskerlik. Ol ózinshe bir qatar elementlerden turadı: dene shınıǵıwınıń ózi onı orınlaw ushın tayarlıq, aktiv dem alıw hám t.b. salıstırmalı túrde mazmunnıń elementlerin turaqlı biriktiriw usılı dene tárbiya sabaǵınıń formasın dúzedi. Olarǵa mınalar jatadı: sabaq bólimleriniń baylanısı, shınıǵıwdı orınlaw tártibi, oqıwshılardıń óz-ara qatnası olardıń iskerligin shólkemlestiriw usılda. Barlıq jaǵdayda forma sabaqtıń mazmunına sáykes bolıwı kerek. Bul sabaqtı sapalı ótiwdiń tiykarǵı jaǵdayı bolıp esaplanadı. Eger sabaqtıń mazmunına dene sapasın rawajlandırıwǵa baǵdarlanǵan bolsa onda dene sapasın tárbiyalaw nızamlıqlarınıń ózgesheliklerin anıqlaytuǵın arnawlı shınıǵıw tártibi zárúrli boladı. Usıǵan baylanıslı waqıt sabaq bilimlerine bólistiriledi. Jumıs kólemi hám dem alıw oqıwshılardıń iskerligin shólkemlestiriw usılları retlestiriledi.
Sabaqtıń forması onıń mazmunına jedelli tásir jasaydı. Bul oqıwshılardıń iskerliginiń unamlıǵın támiyinleydi. Sabaqtı bárhama turaqlı bir formada paydalanıw oqıwshılardıń dene tayarlıǵınıń jetilisiwin irkedi. Sabaqtıń formasınıń ózgerip turıwı góneniń jańa menen almasıwı dene tárbiyanıń wazıypasın tabıslı sheshiwge múmkinshilik beredi.

SABAQTÍŃ MAZMUNÍ

Dene tárbiya sabaǵınıń mazmunı onıń sapasın anıqlaytuǵın bir-birine baylanıslı elementten turadı.

1. Sabaqta úyreniletuǵın dene shınıǵıwlarınıń quramı.
2. Oqıwshılar iskerliginiń mazmunı, bul berilgen shınıǵıwlardı orınlaw menen baylanıslı. Mazmunnıń bul tárepine, oqıwshılar tárepinen islenetuǵın háreketleri kiredi. Mısalı: Muǵallimdi tıńlawı, shınıǵıwdı kórsetiwin baqlawı, oylanıwı, orınlawı, óz háreketlerin baqlawı h.t.b. Oqıwshılardıń usınday jedelli háreketleri sabaqtıń mazmunın tolıqtıradı hám nátiyjeliligin arttıradı.
3. Pedagog iskerliginiń mazmunı tómendegilerden quraladı: sabaqtıń wazıypasın anıqlawı hám túsindiriwi, onı orınlawdı shólkemlestiriw, oqıwshılardıń háreketlerin baqlawı, tallawı jumıs kólemin retlestiriwi, olar arasındaǵı qatnasıqlardı jaqsılawı hám t.b.
4. Oqıwshılardıń fiziolo-psixologiyalıq jaǵdayınıń ózgeriwi. Bul funkcionallıq ózgerisler dene shınıǵıwlarınıń tásirinen boladı hám deneniń hár tárepleme rawajlanıwındaǵı jaǵday bolıp esaplanadı. Bul ko’rsetilgen sabaq mazmunınıń barlıq tárepleri óz-ara tıǵız baylanıslı. Sonıń ushında muǵallim sabaq waqtında belgili wazıypanı sheshiwde olardıń tolıq baylanısın támiyinlewi tiyis.