Ўзбекистон республикаси ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қЎмитаси самарқанд ветеринария медицинаси институти

ОТ, ЭШАК ВА ХАЧИРЛАРНИНГ ГАСТРОФИЛЁЗИ (ОШҚОЗОН БЎКАСИ).От, эшак, хачирларнинг ошқозонида гастрофилус авлодига кирувчи (Gastrophilus intestinalis, G.haemozroidalis, G.veterinus, G.pecorum, G.inezmis) 5 хил бўканинг личинкалари паразитлик қилиб гастрофилез касаллигини қўзғатади. Бу касаллик ҳайвонларнинг овқат ҳазм қилишини издан чиқаради, ориқлатади ва иш қобилиятини пасайтиради.
Эпизоотологияси. Тўлиқ ўрганилмаган. Касал от, эшакларнинг бир жойдан бошқа жойга кучли паразит личинкаларини тарқалишига олиб келади.
Касалликнинг белгилари. Бу касалликка учраган ҳайвонларнинг иштаҳаси пасаяди, баъзан бутунлай йўқолади. От айниқса овқат ҳазм қилиш процессида бошини қорнига эгиб туради, натижада ҳайвон жуда озиб кетади. Отларда доимий ошқозон оғриғи ва тез-тез санчиқ сезилади, ўлган ва суйилган отларнинг ошқозони очиб қаралганда, ошқозон бўкаларининг жуда кўп нусхада личинкалари кўринади. Бўка личинкаларининг борлиги асосан эрта баҳорда аниқланади. Касалликни аниқлаш учун отларнинг ахлати синчиқлаб қаралади ва тўғри ичагига қўл солиб теширилганда ҳам бўка личинкаларнинг борлигини билиш мумкин. От ўлгандан сўнг меъдадаги ўзгаришларга караб диагноз қўйилади.
Диагноз қўйиш. Ёз-куз ойларида отларнинг жунларига ёпишган бўка тухумларини топиб, қиш ва эрта баҳорда эса отларга 6-8 мл сероуглерод ичириб (40-80 мг/кг) тезакда бўка личинкаларини топиб қўйилади.
Кураш чоралари. Касалликнинг олдини олиш учун аввало отларнинг жунидаги тухум ҳамда личинкалар йўқотилиши керак. Бунинг учун ўткир пичоқ ёки шиша синиғи билан бўкаларнинг тухумлари бор жойлар жун ётган томонга қаратиб қирилиши керак. Отлар шу усулда ёзда ҳар тўрт-беш марта алоҳида ажратилган жойларда тозаланиб, улардан тушган жун ва тухумлар куйдириб ташланади. Отлар жунидаги бўкаларнинг тухумларини ва улардан чиқадиган личинкаларни креолинда эритилган 0,25% ли гексахлоран билан ҳам йўқотиш мумкин. Ошқозон бўкасига қарши кўрашишда яхши натижаларга эришиш учун барча хўжаликларда бир вақтда кенг кўраш олиб борилиши лозим.
Отларнинг меъдасидаги ва ичакларидаги личинкаларни йўқотиш учун бир кунда уч марта 6 миллилитрдан (тойларга 3 миллилитр) сероуглерод ёки бир марта 75 миллилитр тўрт хлорли углерод олиниб желатина ёки зонд билан ошқозонга юбориш тавсия қилинади.
Ўзбекистон шароитида Ш. Азимов, Н. Енилеева, Б. Ишмирзаевлар томонидан касал итларга махсус даволовчи озиқа гранулалари (1 кг гранулага 10-12 г хлорофос аралаштирилади) бир бошга 1 кг ҳисобида едирилиб даволаш ўтказилган.
Касалликнинг олдини олиш мақсадида отларни кузда дориласа бўка личинкалари оғир асорат қолдиришга улгурмайдилар.