Œзбекистон республикаси

1-
расм. Бино ва иншоотларга таъсир қилувчи динамик кучлар.
 
2-
расм. Динамик характердаги кучлар.
 
бўлади. Бу турдаги кучлар синус ёки косинус қонуни бўйича ўзгаргани 
учун улар гармоник кучлар деб аталади.
2. Конструкцияларда бирдан пайдо бўлиб ва тезда сўнадиган, яъни қисқа 
муддат таъсир қилувчи (импульс) кучлари. Портлаш содир б
ў
лганда вужудга 
келувчи кучлар импульс кучларига мисол бўлади.

---

8 
3. Бино ёки иншоот бирор қисмига урилган жисмнинг жуда қисқа вақтда 
ҳаракат тезлигининг кескин ўзгариши натижасида, пайдо бўладиган зарб кучлари. 
Зарб кучларини конструкцияга урилган жисмдан ташқари, қозиқ (свай) қоқувчи 
қурилма, болға ҳамда зарб механизмлари ҳам вужудга келтириши мумкин.
4. 
Қиймати ва йўналиши ўзгармас ёки ўзгарувчи, бино ёки иншоотда ҳолати 
(координаталари) 
ўзгарувчи-қўзғалувчи 
кучлар. 
Конструкция 
устида 
ҳаракатланувчи турли транспорт ёки механизмлар бу турдаги кучларни вужудга 
келтирадилар.
5. 
Табиий(тектоник) зилзилалардан, катта миқдордаги ер ости 
портлашларидан ва бошқа шу каби сабаблардан бино ва иншоот 
конструкцияларида вужудга келувчи сейсмик кучлар.
Бино ёки иншоотларнинг динамик зўриққан-деформацияланган ҳолатини 
ўрганиш статик кучлардан вужудга келадиган зўриққан-деформацияланган 
ҳолатини ўрганишга нисбатан анча қийиндир. Чунки статик кучлар қиймати, 
йўналиши ва қўйилиш нуқтаси ўзгармас бўлса, динамик кучларда ушбу 
параметрлар вақт ўтиши билан ўзгаради. Бу ҳол бино ёки иншоотларнинг 
ҳолатини ўрганиш жараёнини мураккаблаштиради. Иншоотлар динамикаси курси 
юқоридаги келтирилган жараёнларни ўрганар экан, ўз олдига икки асосий 
масалани кўндаланг қўяди: 
- 
динамик кучлар таъсирида бино ёки иншоот конструкцияларида вужудга 
келадиган деформация ва кучланишларнинг максимал қийматларини аниқлаш; 
- 
юқорида айтилган конструкцияларда етарли даражада кичкина деформация 
ва кучланиш ҳосил бўлишини таъминлайдиган геометрик ўлчамларни белгилаш.