Œзбекистон республикаси

125-
расм. Электромагнит усулида гальванометрик қайд қилиш схемаси.
С-сейсмометрлар ғалтаги, М-лангарли масса, Г-гальванометр.
Ушбу занжирдаги яна бир элемент-гальванометр бу электр токи (сигнали)ни 
у ёки бу турдаги ёзувларга айлантириш учун хизмат қиладиган прибордир.
Сейсмометр ва гальванометр ўзларининг ғалтаклари орқали умумий контурга 
боғланган бўлиб, эркинлик даражаси иккига тенг бўлган ягона тебраниш 
тизимини ташкил қилади. Бир эркинлик даражаси маятник кўчиш билан 
белгиланса, иккинчиси-гальванометр рамкасининг ҳаракати билан белгиланади.
Сейсмометр ва гальванометрлар, алоҳида магнитэлектрик приборлар бўлиб, 
уларнинг механик ва магнитэлекрик хусусиятлари бирор доимийлар орқали 
ифодаланади. Бундай доимийларга, масалан, эркин тебраниш даври, 
приборларнинг магнитэлектрик ва бошқа доимийлар киради. Сейсмометрик 
каналлар орқали олиб борилган тажриба натижаларини қайта ишлаш усуллари, 
сейсмометрик ускуналар характеристикаларига махсус курсларда батафсил 
тўхтаб ўтилади.
 

---

249 
ХУЛОСА 
Инсоният онгли ҳаёт кечираяптики, табиий офат зилзила билан
курашиб келмоқда. Тарихдан маълумки, ўтмишда меъмор ва қурувчиларнинг 
асосий мақсади бино ва иншоотларга етарли даражадаги мустаҳкамлик ва 
устуворликни таъминлашдан иборат бўлган. Улар яратган қурилиш усуллари 
аниқ фан ютуқларига асосланган бўлиб, ўз даврининг эстетик талаблари 
даражасида амалиётга қўлланилган.
Ҳар бир қурувчи ёки архитектор ўзининг соҳаси тарихини билган ҳолда, 
зарур билимларни замон талабида эгаллаган бўлиши лозим. Бўлажак қурувчи 
(архитектор) "Бинолар зилзилабардошлиги" фани ўзлаштиришдан олдин: 
математика, назарий механика, материаллар қаршилиги, қурилиш механика ва шу 
каби фанларни чуқур эгаллаган бўлиши лозим. Чунки мазкур фан юқоридаги 
фанлар билан бевосита боғлиқ бўлиб, "Бинолар зилзилабардошлиги" фани ўз 
олдига қўйилган масалани Ушбу фанлардан ажралган ҳолда еча олмайди.Ана шу 
фан ютуқларини чуқур эгаллагандагина қурувчи ёки архитектор зилзилалар 
етказадиган талофатни энг кам даражага етказа олади.
Аҳоли зичлиги ортаётган бу даврда қурувчи ва архитекторларнинг бино ва 
иншоотлар сейсмик мустаҳкамлигини таъминлашдаги масъулияти янада ортади.
Албатта, ота-боболаримиздан етиб келаётган анъаналарга содиқ қолган ҳолда 
сейсмик мустаҳкам бино ва иншоотларни қуриш борасидаги билимларни чуқур 
эгаллаш бўлажак қурувчи ва архитекторларимизнинг асосий, кечиктириб 
бўлмайдиган вазифасидир.