Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги ўзбекистон республикаси

2.2. Қурилиш ашёларининг физик хоссалари

Маҳсулотларнинг сифатини баҳолашда, унинг ички тузилишини хоссалари билан боғлик эканлигига доир конуниятларни ўрганиш махсус илмий текшириш тажрибахоналарда аниклаш усулларини харбир мутахассис ва тадбиркор мукаммал билиши шарт.

Ашёларнинг физик хоссаларига куйидагилар киради: ашёнинг ҳакикий ва ўртача зичлиги, ғоваклиги, бўшлиғи; нам ютувчанлиги, сув шимувчанлиги, буғ ва газ ўтказувчанлиги; иссикка, юқори ҳароратга, алангага, совукка ва радиацияга чидамлилиги, ток ўтказувчанлиги, товуш ютувчанлиги, товушдан муҳофазалаш ва ҳ.к.
Зичлик.Ашё зичлиги унинг табиий ҳолатдаги хажм бирликлар нисбати, унинг ўртача зичлигини (ρ), ғовакларсиз хажми ҳисобланса унинг хакикий зичлигини ифодалайди:
Ғовак ва сочилувчан ашёларда ρ< 1, зич ашёларда эса ρ= 1 бўлади.
Ашё зичлиги оркали бино деворларининг иссикликни саклаш кобилиятини, хажмига кўра оғирлиги каби кўрсаткичларни билиш зарур.Ашёни ўртача зичлигини Европа давлатларида унинг сотилишидаги зичлиги деб аталади.
Ғоваклик. Ашёдаги майда бўшликлар ғоваклар деб аталади. Ғоваклар ҳаво, газ ёки сув билан тўйинган бўлади. Ашёдаги ғоваклар ҳажмини, унинг тўла ҳажмига бўлган нисбати унинг ғоваклилигини (F ёки ρ %) ифодалайди:
Ғоваклик ва зичлик ашёнинг асосий хоссаларини ифодаловчи кўрсаткичлардир.
Айрим қурилиш ашёларининг ғоваклилиги
2.1 –жадвал

Ашё	Ғоваклиги, %	Ашё	Ғоваклиги, %
Оддий ғишт	30-40	Оҳактош	2-35
Оғир бетон	10-35	Мармар	0,4-3
Енгил бетон	30-80	Базальт	0,6-19
Қурилиш шишаси, полимер, пўлат, битум ва сув	0	Кумтош	2-40
		Ёғоч	50-75

Бу кўрсаткичлар оркали ашёнинг мустаҳкамлиги, намланувчанлиги, иссиклик ўтказувчанлиги, музлашга чидамлилиги ва бошка хоссалари тўғрисида фикр юритиш мумкин. Ашёдаги ғоваклар ўлчами 1-2 мм дан катта бўлса, у ҳолда улар бўшлик деб аталади.

Ғоваклилига кўра ашёлар кам ғовакли ρ< 30%, ўртача ρ = 30...50% вa сер ғовакли ρ > 50% гуруҳларга бўлинади.
Ашёга тўла шимдирилган сув ҳажмининг ундаги ғоваклар ҳажмига нисбати шимилиш коэффициенти деб аталади. Ашёларнинг сув шимувчанлигини аниклаш учун уларнинг қурук ва тўла сув шимдирилган ҳолатдаги оғирлик фаркини билиш кифоя.
Жисмнинг ҳаводаги намликни ўзига ютиш хусусияти ҳаводан намланиш (гигроскопиклик) деб аталади.