Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент фармацевтика институти

Зарурий вақт 
Дори воситасининг айнан унга эҳтиёж бўлган даврда оммабоп бўлиши –
маркетингли менежментнинг жой функцияси билан чамбарчас боғлиқ бўлган 
яна бир вазифаси ҳисобланади. Адреналин инъекциялари шифохоналарнинг 
шошилинч тиббий ёрдам бўлимларида айнан бемор учун бир неча соатдан 
кейин эмас, айнан ўша вақтда мавжуд бўлиши керак. Вақт функциясининг 
маркетингга тегишли яна бир томони шуки, бу янги маҳсулотнинг бозорга 
чиқишига белгиланган вақтнинг аниқланишидир. Шубҳасиз, агар гап хавфсиз 
ва самарали восита ҳақида борса, у бозорга шу заҳотиёқ чиқиши зарур. Бироқ, 
айрим ҳолларда вазият енгил ҳал бўлмайди. Мисол учун, оғиздан қабул 
қилинадиган контрацевтивнинг бозорга чиқиши жамиятнинг ўзига хос 
ҳолатини талаб қилади, яъни ўн йиллар аввал бунинг имкони йўқ эди. 
Мантиққа кўра, совуқ қотишга қарши янги восита ёз ойларида чиқарилиши 
керак эмас.

---

 
Алоқалар 
Агар маркетинг ўзининг асосий масалаларини самарали ҳал этган бўлса-
да, яъни зарурий маҳсулот, зарурий миқдорда, жойда, муносиб нарх ва вақтда 
мавжуд бўлиши таъминланса, бозор ходими барибир омадсизликка юз тутиши 
мумкин. Бу омадсизликнинг сабаби алоқаларнинг ўрнатилмаганлиги бўлади.
0Маркетинг алоқаларининг бизга маълум қисми – рекламадир. Бу 
алоқаларнинг энг сезиларли, дейлик, таассуротга бой шаклидир. Бироқ, 
самарали маркетинг учун алоқа жараёни икки томонлама бўлиши зарур. Энг 
аввал, ишлаб чиқарувчи истеъмолчига маҳсулотнинг оммабоплиги ҳақида 
маълумот етказиши керак. Ҳеч ким бирор хабарини билмай туриб, воситани 
сотиб олмайди. Шифокорлар ҳам В. Элдерсон (W. Alderson) “муқобил излаш” 
сифатида аниқлаган бўйича шуғулланадилар: ўз беморларининг (хулосани 
ечимида иштирок этолмайдиган) эҳтиёжларини билган ҳолда, шифокорлар 
уларнинг эҳтиёжларига мос келадиган воситаларни излайдилар. Зеро 
шифокорлар нисбатан фаол ва маълум даражада илмий изланишга 
бириктирилган бўлса-да, улар зарурий маҳсулот ҳақида уни мавжудлиги 
ҳақида кимдир айтмагунича билмасликлари эҳтимоли каттадир. Янги қиммат 
маҳсулотнинг ишлаб чиқарувчиси «Rhemstrand Pharmaceutical Компанияси 
Утопиотик бозорига чиқармоқда» деган қисқа хабар билан чегараланиб 
қолишини тасаввур қилиш қийиндир. Шифокорларга препарат нимага уни 
буюриш кераклигини, уни қай тарзда тўғри буюриш ва хавфсизлик чоралари 
сифатида унинг ножўя таъсирларини ҳам тўғри тушунтириш зарур. Дори 
воситалари кўпинча бир таёқнинг икки учи деб аталади, негаки даволаш 
вақтидаги фойда ножўя таъсирлар билан тенглашиб қолади. Ишлаб чиқарувчи 
савдо миқдорларини ошириш мақсадида ножўя таъсирларини яшириши керак 
эмас. Шундай бўлсада, жамиятни ишлаб чиқарувчининг бундай 
ҳаракатларидан ҳимоялаш мақсадида давлат назорат идоралари дори 
воситаларни қўллаш борасида шифокорларни зарурий ахборот билан 
таъминлаш бўйича талабларни ишлаб чиқмоқда.