Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент фармацевтика институти

 

---

 
 
1-машғулот. Фармацевтик маркетинг фани предмети, аҳамияти 
ва ҳажмлари 
Машғулот мақсади 
Талабаларда бозор иқтисодиёти шароитида маркетинг негизи ва 
аҳамиятини 
мустақил 
фан 
сифатида 
тушунишни 
шакллантириш. 
Маркетингнинг асосий вазифаларини тушунтириш ва очиб бериш. Алоҳида 
маркетингнинг асосий хусусиятлари ва тузилиш ва мавжуд бўлиш ўзига 
хослигини кўрсатиш. Фармацевтик маркетингнинг жамиятдаги ўрнини 
белгилаб бериш.
Назарий материал 
Фармацевтик маркетингнинг аҳамияти 
Фармацевтик корхоналарнинг бошқарувининг иқтисодий услубларга 
асосланган механизмига ўтиши “савдогар бозори”дан ўтишини асослаб берди, 
яъни ишлаб чиқарувчининг “харидорлар яъни истеъмолчилар бозори”га 
ўтишига асос бўлди. Бу каби тизимда нафақат маҳсулотларнинг мавжудлиги, 
балки уларнинг сифати, юқори истеъмолчилик хусусиятлари етакчи ўринни 
тутади.
Бу тизим юқори самарадорлик, илм ва техниканинг янгича ютуқлари 
бўйича ишлаб чиқарувчига кучли талаблар қўяди. Бозор иқтисодиёти 
шароитида мазкур талабларнинг бажарилишини таъминловчи фармацевтик 
корхона бажарадиган маҳсус тадбирлар мажмуаси фармацевтик маркетинг 
ҳисобланиб, ўрганилиш объекти бўлиш билан бир қаторда, амалий 
қўлланилади. Замонавий маркетинг тадбиркорлик фаолияти деб талқин 
этилади, унга кўра истеъмолчилар талаблари тадбиркорлар даромадига 
айланади. Маркетинг фармацевтик корхона томонидан бирор бир товар ишлаб
чиқарилгунига қадар бошланади: аввал у бозорни тадқиқ этади ва таҳлил 
қилади, сўнг қандай маҳсулот ишлаб чиқариш кераклиги ва қайси бозорларда 
савдога чиқариш ҳақида қарор қабул қилинади. Кейинги навбатда маркетинг 
фаолияти давом эттирилади, истеъмолчида нафақат маҳсулотдан, балки ишлаб 
чиқарувчидан ҳам қониқиш бўлиши учун фармацевтик корхона маҳсулотни 
истеъмолчи қандай қабул қилганини ва яна қандай тадбирларни амалга 
ошириш кераклигини билиши зарур.
Маркетингни қўллаш савдо ташкилотларининг бозор талаблари ва улар 
фаолиятининг самарадорлик кўрсаткичлари ўсишига мослашишига ёрдам 
беради.
Маркетинг ёрдамида фармацевтик корхона қуйидаги саволларга 
жавоблар олиши мумкин: Нимани сотиш керак? Кимга сотиш керак? Нима 
сабабдан сотиш керак? Қаерда ва қай тарзда сотиш керак? Қачон сотиш керак? 
Товар ҳаракатини қандай бошқариш мумкин? 
Маркетингнинг таъсири хизматлар соҳаси, нотижорат тузилмалар, 
давлат тасарруфидаги муассасаларга ҳам тегишлидир. Фармацевтик 

---

маркетинг истеъмолчи эътибори ва маблағи учун рақобатли курашда иштирок 
этувчи барча ташкилотларда қўлланилади.
Маркетинг ҳалқаро бозорларга фармацевтик корхонанинг чиқиши ва 
самарали фаолиятининг ажралмас муҳим қисми ҳисобланади.
Хорижий фирмаларда маҳсулотни сотишдан келиб тушган ҳар бир 
маблағларнинг катта қисми (айрим ҳисобларга кўра, 50% ва ундан ортиғи) 
маркетинг харажатларига сафарбар этилади.
Иқтисодиётининг ижтимоий тармоқларидан олинган маблағнинг 1/4 дан 
1/3 қисмигача маркетинг фаолиятида иштирок этади. Буларга улгуржи ва 
чакана савдо вакиллари, транспорт, омбор хўжалиги, алоқа воситалари, ҳамда 
ишлаб чиқариш, молиялаштириш, хизматлар, қишлоқ хўжалиги ва бошқа 
соҳаларга тегишли ходим, ишчилар киради. Маркетинг соҳасида бандлик
келажакда ҳам долзарб бўлиб қолади.
Маркетинг фаолияти билан иқтисодиётнинг бутун тармоқлари 
шуғулланади, мисол учун, реклама ва маркетинг тадқиқотлари. Рекламага 
сарфланадиган умумий йиллик харажатлар 100 млрд. доллардан ортади. 
Кўпчилик агентликлар 1 млрд. доллар ва ундан ортиқ халқаро айланма 
маблағларига эга бўлади. Ҳар йили 1,8 млрд. долларга яқин маблағ маркетинг 
тадқиқотларига сарфланади. Бунда йирик компаниялар ҳар йили бир неча 
миллионлик даромад кўрадилар.
Маркетинг масштаблари ўта кенгдир. У нархнинг келиб чиқиши, 
маҳсулотнинг омборда сақланиши, савдо белгисининг яратилиши, савдо 
ходимларини 
бошқариш, 
кредитлаш, 
маҳсулотни 
етказилиши, 
корхоналарнинг ижтимоий маъсулияти, чакана савдо дўконларини 
жойлашуви масалалари, чакана ва улгуржи савдо истеъмолчиларини ўрганиш, 
реклама, жамоат билан муносабатлар, бозорни ўрганиш, товарларни 
режалаштириш ва кафолатлар тақдим қилиш билан боғлиқ бўлади. 
Истеъмолчилар учун маркетингнинг аҳамияти бир неча низомлар билан 
аниқланади:

маркетинг инсонларга янада хабардор бўлиш, топқир бўлиш ва 
самарали бўлишга имкон беради; 

чакана савдо фармацевтик корхоналари иш тартибининг 
оптималлашуви, товарнинг харакати, рекламага харажатлар, товарлар 
турлари, ва маркетингнинг бошқа соҳалари заҳиралар координациясини 
яхшилайди; 

маркетинг инсонлар ва уларнинг ҳаёт тарзига қарашларига 
аҳамиятли равишда таъсир кўрсатади; 

маркетинг ҳаёт тарзининг яхшиланишига ёрдам беради. 
Маркетолог-мутахассислар фармацевтик фирмаларни янада хавфсиз 
маҳсулотлар тайёрлашга ундайдилар; жамоат энергиясини тежаш, 
касалликларни даволаш, алкоголни суистеъмол қилмаслик масалаларига 
тегишли мурожаатларни ишлаб чиқарадилар, янги маҳсулотлар, ғоялар ва 
хизмат турларини тан олиш ва тарқатишга ёрдам берадилар.