Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тиббий таълимни ривожлантириш маркази тошкент фармацевтика институти

Ўсимликнинг тарқалиши. Ўсимлик МҲД ларининг Оврупа қисмида, Кавказда ва Ўрта Осиёда, шу жумладан Ўзбекистонда кўп тарқалган.
М аҳсулотнинг ташқи кўриниши.
Меваси - тухумсимон шаклдаги - иккига ажраладиган қўшолоқ донча. Ярим палласи узунлиги 3 мм, эни 1,5 мм. Яримта дончани дўнг томонида 4 та асосий қовурғаси аниқ кўриб туради. Қовурғаларида бир қатор узун тикансимон туклар билан қопланган. Асосий қовурғаларни орасида 3 та ранг кўриниб турган ипсимон қовурғалари бўлиб, улар 2 қатор йирик туклар билан қопланган, катталаштириб кўрсатадиган (лупа) линза орқали яхши кўринади. Мевани ботиқ томонда эса иккита кўримсиз қовурғаси бўлиб икки қатор туклари билан қопланган. Мева оч - жигарранг ранг бўлиб, қовурға ва тиканли ва бошқа туклари кулрангроқ кўринади.
Ҳиди кучсиз, бироз ловуллатувчи, аччиқ мазага эга.
Кимёвий таркиби. Маҳсулот таркибида 1,4-2,0% гача эфир мойи, фуранохромонлар келлин, виснагин, пирано-кумарин виснадин ва бошқа моддалар бор. Эфир мойини 50-70% гача геранилацетат ва 10% гачасини соф гераниол ташкил қилади. Маҳсулот таркибидаги эфир мойи 1,4% дан кам бўлмаслиги керак.
Cабзнинг инсон соғлиги учун қатор фойдали хусусиятлари бор: 
1. Кўриш қобилиятини яхшилайди
Сабзи истеъмол қилингач, жигарга етиб борганида А витаминига айланувчи бета-каротинга тўйинган. Кўз гавҳарига етиб бориб, А витамини кўриш қобилиятининг асосий ва зарурий моддаси бўлган родопсинга айланади ва кечаси – қоронғуда кўриш имконини беради. Бета-каротин ёшга оид кўриш қобилияти сусайишидан ҳимоя қилади. 
2. Саратон касаллигига чалинишдан ҳимоя қилади
Тадқиқотлар сабзи истеъмол қилиш ўпка, кўкрак ва ичаклар саратони хавфини камайтиришда ёрдам беради. Бу сабзи таркибида мавжуд бўлган фалькаринол ва фалькариндиол деб номланувчи табиий моддалар сабабидан юз беради.


3. Қартайишни секинлаштиради 
Бета-каротин кучли антиоксидант сифатида таъсир кўрсатиб, инсон организми ҳужайралари касалликка чалинишидан ҳимоя қилади. Ҳужайралар қартайиши ҳам секинлашади.