Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тиббий таълимни ривожлантириш маркази тошкент фармацевтика институти

Дармана шувоқ гули - Flores cinae
Ўсимликнинг номи. Artemisia - Дармана шувоқ.
Оиласи. Asteraceae - Астрадошлар.
Д армана шувоқ бўйи 40 - 70 см га етадиган ярим
бута. Илдизи 1,5-2 м узунликда бўлиб, бир қанча майда илдизчаларга бўлинган. Пояси бир нечта қизғиш рангли, пастки қисми ёғочланган, юқори қисми шохланган. Барги оддий, икки марта ажралган. Барг бўлаклари калта чизиқсимон.
Поянинг пастки қисмидаги барглари бандли, юқори қисмидагилар эса бандсиз бўлиб, кетма-кет жойлашган. Гуллари саватчага тўпланган. Саватчалар рўвакни ташкил этади. Меваси-кулранг,тухумсимон писта.
Август-сентябр ойларида гуллайди, меваси октябрнинг иккинчи ярмида етилади.
Ўсадиган жойлари. Ёввойи ҳолда Чимкент вилоятида ва Тожикистоннинг шимолий қисмидаги текис ва тоғли ерларда, чўлларда, дарё водийларида, сой бўйларида ўсади. Чимкентда "Дармана" хўжалигида ўстирилади.
Маҳсулотни ташқи кўриниши.
Т айёр маҳсулот икки марта ажралган барглар ва майдаланган шохчалар аралашмасидан, ҳамда алоҳида саватчаларга тўпланган гул ғунчаларидан иборат.Саватча жуда майда, тухумсимон, ўткир учли, сариқ-яшил 10 та черепицасимон жойлашган ўрама баргдан, ҳамда 3 - 6 та икки жинсли, найчасимон очилмаган гуллардан ташкил топган. Саватчанинг узунлиги 2 - 4 мм, эни 1 - 1,1 мм ўзига хос ҳиди ва аччиқ ёқимли мазаси бор.
Кимёвий таркиби. Ғунчалар таркибида 2,5-7% гача сантонин бўлади.
Иккинчи хил маҳсулот поянинг юқори қисми ва барг аралашмасида эса 5,4% гача (1,75% дан кам эмас) сантонин бор. Яна маҳсулотда 1,5-3% гача эфир мойи, аччиқ моддалар, бўёқ моддалари, олма, сирка кислоталари бор.
Ғунчалар таркибида сантонин 2,5% дан кам бўлмаслиги керак. Дармананинг эфир мойи 70-80% цинеол, пинен, терпинен, камфора, карвакрол ва бошқа моддалардан ташкил топган.
Ишлатилиши. Гул ғунчаси ва препаратлари думалоқ, гижжалар (айниқса, аскаридалар) ни ҳайдаш учун ишлатилади.
Эфир мойидан олинган гвайазулен яллиғланишга қарши кучли таъсир кўрсатади. Шунинг учун бронхиал астма, бод, экзема ҳамда рентген нури таъсирида куйган жойларни даволашда ишлатилади.