Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тиббий таълимни ривожлантириш маркази тошкент фармацевтика институти

Ўсимликнинг номи. Trachyspermum ammi - Ажгон (Зираи кармони) (Carum ajowan).
Оиласи. Apiaceae - селдердошлар.
А жгон бир йиллик ўт ўсимлик бўйи 40-60 см га етади. Пояси тик ўсувчи, шохланган, кўп қиррали. Барги оддий, 2 ёки 3 марта ажралган, бўлаклари чизиқсимон, пояда қини билан кетма-кет жойлашган. Гуллари майда,оқ ёки оч бинафша рангли, мураккаб соябонга тўпланган.
Косача ва тожбарглари ва оталиги 5 тадан, оналик тугуни икки хонали, пастга жойлашган. Меваси - қўшалоқ писта. Ўсимлик июнь - июль ойларида гуллаб, меваси август - сентябрда пишади.
Ватани Ҳиндистон, Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон Республикаларида ўстирилади.


Маҳсулотни ташқи кўриниши.
Т айёр маҳсулот элаб ажратилган қўшалоқ пистадан иборат бўлиб, чўзиқроқ, тухумсимон, кулранг - яшил ёки қўнғир рангли қўшалоқ пистадан иборат. Мева узунлиги 2,5-4 мм, эни 1,8-2 мм бўлиб, осонлик билан иккига бўлинади, Ҳар қайси яримта мевани ташқи томони дўнг бўлиб 5 тадан қовурғаси бор, ички томони эса текис бўлади.
Маҳсулотни ҳиди ёқимли, ловуллатувчи аччиқроқ мазага эга. Маҳсулотдан фақат эфир мойи олинади.
Кимёвий таркиби. Мева таркибида 2-11% эфир мойи, 25-32% ёғ, 15-17% оқсил моддалар бор. Эфир мойи таркибида 40-60% феноллар (тимол ва қисман карвакрол), пинен, терпинен, фелландрен, цимол ва бошқа моддалар бор.
Ажгон препаратларини ишлатилиши. Эфир мойи асосан тимол олиш учун хом ашьё сифатида ишлатилади. Тимол олингандан кейинги қолган кунжараси парфюмерияда, тиш пастаси, совун олиш учун фойдаланилади.
Доривор препаратлари. Тимол (желатина капсуласида чиқарилади).
Ибн Сино ажгон мевасидан ўпка касалликларида, қусишга қарши, пешоб ҳайдовчи, ел ҳайдовчи, ҳамда буйрак ва тош касалликларини даволашда қўллаган.


Қалампирмунчоқ мойи - Oleum caryophylli
Ўсимликнинг номи. Caryophyllus aromaticus (Eugenia caryophyllta) - қалампирмунчоқ дарахти.
Оиласи. Myrtaceae - миртадошлар
Б ўйи 10-12 м га етадиган доим яшил дарахт бўлиб, тропик ўрмонларда ўсади. Барглари кенг ланцетсимон, текис қиррали, тўқ кўк рангда, қалин, ялтироқ бўлиб, пояда қарама - қарши жойлашган. Баргини ёруғликка тутиб қаралса рангсиз нуқталар кўринади. Улар эфир мойи сақловчи жойлардир. Гул тўплами пояларни учида мураккаб ярим соябонларни ҳосил қилади. Гуллари тўқ қизил рангли, цилиндрсимон гул ўрнига (гипантия) жойлашган бўлиб, 4 та майда тож баргдан иборат. Гуллар очилганда тўкилиб кетади ва оч қизғиш рангли 4 та гулбаргдан иборат бўлган қалпоғи бор; оталиги кўп, оналик тугуни пастга жойлашган. Ватани жанубий шарқий Осиёда жойлашган Масук ороллари. Африка (занзибар), Антил ороллари (Ямайка), Бразилия ва бошқа жойларда экилади.