Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тиббий таълим ривожлагтириш маркази тошкент тиббиёт академияси

Мавзунинг руҳлантирувчи мақсади: мавзуни ўзлаштириш онкологиянинг клиник кафедраларда ўрганишда керак бўлади. Шифокорнинг амалиётида улар клиник маълумотлар билан биопсия натижаларини, операцион материалларни солиштиришда, ва ўликларни патолого-анатомик текширилганда клинико-анатомик текширишларда муҳимдир.
Ўзлаштиришнинг асосий мақсади:
Ўсмаларнинг классификацияси,ўсишининг хусисиятлари, ва уларни морфологик фарқлаш.
Зарур билимлар даражаси:
1. ўсмага таъриф бериш;
2. ўсма ҳужайраларининг морфологик хусусиятларини тушунтириш;
3. ўсмаларнинг классификациясининг принципларини тавсифлаш;
4. морфологик тавсифи бўйича яхши ва хавфли ўсмалрни ажратиш;
5. яхши ва хавфли ўсмалрни санаб ўтиш ва уларга морфолик тавсиф бериш;
6. ўсмаларнинг метазтазланиш йўлларини билиш.
Зарур билимлар даражаси: талаба тўқималарнинг гистологик тузилишини, мезенхиманинг ҳосилаларини билиши керак.
Мустақил тайёрлов саволлари (мавжуд билимлар даражаси):
1. ўсманинг таърифи;
2. ўсма атипизмининг турлари;
3. ўсмаларнинг классификациясининг принциплари;
4. ўсмаларнинг классификацияси, макроскопик ва микроскопик тавсифи метастазланишининг жиҳатлари.
Терминология
Онкология (грекчадан oncos – ўсма) – ўсмаларни ўрганувчи фан.
Ўсма (бластома, грекчадан blastano – муртак ҳосил қиламан, неоплазма, тумор, янги ҳосила) – узоқ ўсувчи органоиднли ёки гистиоидли атипик морфологик, биологи ква биохимик сифатли, организмнинг умумий тузилишига кирмайдиган, лекин у билан яқин алоқада бўлувчи ҳосила.
Аденома (aden – без, oma – ўсма) – без эпителийсидан ўсадиган яхши ўсма.
Аденокарцинома (aden – без, carcinoma –эпителийдги хавфли ўсма) – призматик эпителийдан келиб чиқадиган безли саратон.
Базал-ҳужайрали саратон (базалиома)–эпидермиснинг базал ҳужайраларидан келиб чиқадиган маҳаллий ўсувчи ўсма.
Сут безларининг Педжет касаллиги–сут безининг сўрғич ва ареолалрнинг ёмон ўсмаси.
Гидраденома–тери безларининг секретор эпителийсидан келиб чиқадиган яхши ўсма.
Карциноид – ошқозон ва ичакнинг шиллиқ пардасидаги энтерохромаффин Кульчицкий ҳужайраларидан келиб чиқадиган ўсма.
Меланома –меланин ишлаб чиқарадиган тўқиманинг ёмон ўсмаси.
Невринома (neuron – нерв, inos – тола, оmа – ўсма)–леммоцитлар, нерв толаларининг шванн пўстлоғидан келиб чиқадиган яхши ўсма.
Невус – меланин ишлаб чиқарадиган тўқиманинг яхши ўсмаси.
Папиллома (papilla – сўрғич) – кўп қаватли ёки ўтувчи эпителийдан келиб чиқадиган сўрғичсимон ўсма.
Рак –эпителийнинг ёмон ўсмаси.
«Жойидаги саратон» (carcinoma in situ) – саратоннинг ноинвазив (инфильтрацияланмайдиган) ўсадиган, лекин яққол кўринадиган ҳужайрали атипизмли тури.
Ёрқин ҳужайрали саратон (гипернефроидли саратон) –буйракнинг энг кўп тарқалган ёмон ўсмаси.
Семинома (дисгерминома) – герминоген, ёмон, энг кўп тарқалган тухумдоннинг ўсмаси.
Сирингоаденома – тери безларининг яхши ўсмаси.
Текома – тухумдоннинг жинсий камарининг стромасидан келиб чиқадиган яхши ўсмаси.
Трихоэпителиома –эмбрионал элементлар ёки соч фолликулларидан келиб чиқадиган яхши ўсма.
Хорионэпителиома (хорионкарцинома)–аборт, найли ҳомила, деструкцияланадиган қопсимон ўсиб кириш натижасидаги трофобластнинг ёмон ўсмаси.
Ўсманинг экзофит ўсиши (ех – дан, phyton – ўсиш) –ўсманинг аъзо бўшлиғига ўсиши.
Ўсманинг экспансив ўсиши (expansus – кенгайиш, тарқалиш) –ўсманинг бир тарзда ўсиб бошқа атроф тўқима ва аъзоларни сиқиши.
Ўсманинг эндофит ўсиши (endon – ичкрига, phyton – ўсиш) –ўсманинг аъзонинг девори ичига ўсиши.