Ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тиббий таълим ривожлагтириш маркази тошкент тиббиёт академияси

4 дарс. Сурункали яллиғланиш.Яллиғланиш билан боғлиқ таъсирлар. Ҳужайранинг репарацияси.
Мавзунинг руҳлантирувчи мақсади: мавзуни билиш умумий курсдаги бошқа мавзуларни (регенерация, ўсмалар) ўзлаштиришда ёрдам беради, шунингдек, касалликлар патологик анатомиясини (ревматик, инфекцион, аутоиммун ва бошқа касалликларнинг), ўзлаштиришда зарур. Клиник фанларни ўзлаштириш ва шифокор амалиётида клиник-анатомик анализ учун мавзуни ўрганиш муҳим.
Ўзлаштиришнинг асосий мақсади:
Продуктив яллиғланишнинг сабаблари, механизмлари, оқибатларини ва аҳамиятини ўрганиш ва морфологик тавсиф асосида продуктив яллиғланишни экссудатив яллиғланишдан фарқлай олиш.
Дарснинг аниқ мақсадлари:
1. Продуктив яллиғланишга таъриф бериш, унинг моҳиятини тушунтириш; турларини санаб ўтиш;
2 Продуктив яллиғланишниг ҳар бир турларини этиологияси ва механизмларини тушунтира олиш;
3. Продуктив яллиғланишниг ҳар бир турларини макроскопик ва микроскопик расмларига қараб фарқлаш;
4. Продуктив яллиғланишнинг оқибатлари ва аҳамиятини тушунтира олиш;
5. Специфик гранулемаларнинг этиологиясини, ривожланиш механизмларини тушунтира олиш;
6. Туберкулез, сифилис, риносклерома ва моховдаги гранулемаларни макроскопик ва микроскопик расмларига асосланиб ажратаолиш;
7. Продуктив яллиғланишниг оқибатлари, асоратлари ва аҳамиятини тўғри баҳолаш.
Зарур билимлар даражаси: Талаба гистология курсидан бириктирувчи тўқиманинг тузилиши ва вазифаларини, гемопоетик ва лимфа тўқималарини эслаши керак; микробиология курсидан туберкулез, захм, мохов, склерома қўзғатувчиларининг тавсифларини ва уларнинг тўқималарга қай тарзда таъсир қилишини билиши керак; умумий патологик анатомиянинг олдинги мавзуларидан – дистрофиялар, некрознинг морфологик тавсифини билиши керак.
Мустақил тайёрлов саволлари (мавжуд билимлар даражаси):
1. Продуктив яллиғланишниг таърифи;
2. Продуктив яллиғланишниг омиллари ва механизмлари;
3. Унинг турларининг макроскопик ва микроскопик тавсифлари;
4. Гранулематоз яллиғланишниг таърифи, гранулемаларнинг турлари;
5. Гранулемаларнинг ҳар хил турларининг морфологик тавсифи;
6. Специфик гранулемаларнинг (туберкулез, захм, мохов, склерома)даги макроскопик ва микроскопик тавсифи;
7. Продуктив яллиғланишниг турларининг клиник аҳамияти ва оқибатлари.
Терминология
Аневризма (aneuryna – кенгайтириш) – юрак ёки томирнинг липиллаб бўртиб туриши.
Гранулема (qranulum – дона, oma – шиш) – продуктив яллиғланишниг чегараланган ўчоғи.
Гумма (qummi – йелим) – захмдаги специфик инфекцион гранулема.
Инфильтрат (in – ичида, filtratum – кирмоқ) – ҳар хил ҳужайра элементларининг тўқимага кириб унинг қаттиқлашиши.
Кондилома (condyloma – ўсма) – ясси эпителий ва унинг остидаги строманинг сўрғичсимон ўсиши.
Лепрома (lepro – шўрланмоқ, oma – шиш) – моховдаги специфик инфекцион гранулема.
Миофиброз (myos – мушпк, fibrosus – толасимон) – кичик ўчоқли кардиосклерознинг аталиши.
Полип (poly – кўп, pus – оёқ) –шиллиқ қаватидаги эпителий ва унинг тагидаги тўқималарнинг сўрғичсимон ўсиб кетиши.
Склероз (sclerosis – қаттиқлашув) –аъзоларда бириктирувчи тўқиманинг ўсиб кетиб паренхимани сиқиб чиқариши.
Специфик яллиғланиш (species – сиймо, facere – аниқ, ўзгача) – специфик биологик қўзғатувчи келтириб чиқарадинаг бир қатор морфологик жиҳатли сурункали яллиғланишнинг тури (ҳозирги пайтда бу турдаги яллиғланиш ажратилмайди).
Стеноз (stenos – тор) – канал ёки тешикларнинг торайиши.
Туберкулема (tuberculym – тугун, oma – шиш) – бириктирувчи тўқимали оҳаклашиш элементларига эга бўлган капсулали ўпкадаги творогли некрознинг ўчоғи.
Фиброзли (fibro – тола) – бириктирвчи тўқимали толалар билан берилган.
Цирроз (skirros – малла) – аъзода деформацияланиш билан кечадиган бириктирувчи тўқиманинг ўсиб кетишининг жараёни.