Zbekiston respublikasi oliy va o ‗ rta maxsus ta`lim vazirligi

ERKIN VOHIDOV SHE`RLARIDA SINTAKTIK FIGURALARNING 

QO„LLANILISHI 

Madinaxon SULTONOVA

,  

 

tadqiqotchi (FarDU) 

 

Erkin Vohidov adabiyotga lirik shoir sifatida kirib kelgan, xalqimiz qalbidan 

ham nafis, ham isyonkor she`rlari orqali joy olgan. Ijodkorning til sohasidagi so‗z 

ustaligi  shundaki,  keng  iste‗moldagi  so‗z  va  iboralarni  mohirona  qo‗llab  o‗z  tili 

materiallari  asosida  yangi  so‗z  va  iboralar  yaratib,  ayrim  leksik  va  frazeologik 

birliklarni  umumxalq  sharoitlarida  o‗z  asarlarida  qo‗llash  yo‗li  bilan  ularga  yangi 

ma`no va vazifa yuklaydi. Shoir, dramaturg, publitsist, tarjimon sifatida umumxalq 

tili boyligini hamda imkoniyatlarini muntazam ravishda kengaytirib boradi.  Mohir 

so‗z  san`atkori  o‗z  she`rlarida  tasvir  vositalaridan  biri  bo‗lgan  takrordan  unumli 

foydalangan.  

 ―Sintaktik-stilistik  figuralar  tilning  ifodalari  vositasiga  kiradi.  Bu  vositalar 

dastavval poetik nutqga  xos  figuralar sifatida qaralgan bo‗lsada, keying  vaqtlarda 

nashr  etilgan  tilshunoslikka  oid  adabiyotlarda  prozaik  nutq  hodisasi  sifatida 

o‗rganila  boshladi.  Stilistik  figuralar  nutqni  ta`sirli  va  jozibali  qilish  bilan  birga, 

fikrni tinglovchiga teng va oson yetkazish imkoniyatini beradi‖ [1, 12]. 

Sintaktik  figuralardan  nazmiy  asarlarda  eng  ko‗p  ishlatiladigani  takrorlar 

sanaladi.  Takrorlar  badiiy  adabiyotda  keng  tarqalgan,  eng  qadimiy  stilistik  ifoda 

bo‗lib,  obyektga  bo‗lgan  subyektiv  munosabatni  ifodalash  va  baho  berish  uchun 

qo‗llaniladi. 

 ―So‗zlovchi o‗z sezgilariga iboraning mos emasligini anglab, sifatni miqdor bilan 

to‗ldirishga  harakat  qiladi.  Bu  esa  takrorni  yuzaga  keltiradi.  Takror  emotsional 

nutqni xarakterlaydi‖ [2, 232] 

Erkin  Vohidov  she`rlarida  ham  takrorlar  ma`noni  kuchaytirish  va 

emotsionallikni  ta‘minlashga  xizmat  qilgan.  Masalan,  "Kichik  oy  so‗zi"  she`rida 

mayli 

so‗zining  takror  holda  qo‗llanilishi  ayni  shu  so‗zga  o‗quvchi  e`tiborini 

yanada yaxshiroq qaratilishiga imkoniyat yaratib bergan: 

---

334