Zbekiston respublikasi oliy va o ‗ rta maxsus ta`lim vazirligi



Download 4,25 Mb.
Pdf ko'rish
bet176/292
Sana03.01.2022
Hajmi4,25 Mb.
#313213
1   ...   172   173   174   175   176   177   178   179   ...   292
Bog'liq
Erkin Vohidovning so`z qo`llash mahorati-To`plam

harfxo„r 

leksemasi haqida o‗zbek tilining etimologik 

lug‗atida  shunday  ta‘rif  uchraydi: 

harfxo„r

  –  asli  ruscha 



bukvoed

  sifatining 

qismma-qism  tarjimasi  bo‗lib,  ―

tovush  ifodalaydigan  shakl

‖  ma`nosini 




327 

 

anglatadigan  arabcha 



harf

  otiga  tojikcha 



xo„rdan

  fe‗lining 



xo„r

  hozirgi  zamon 

asosini qo‗shib hosil qilingan bo‗lib, ―

masalaning mohiyatiga emas, tashqi mayda-

chuyda  tomoniga  e`tibor  beradigan

‖  ma`nosini  anglatadi.  O‗zbek  tilining  besh 

jildli  izohli  lug‗atida  bu  leksemaning  yuqorida  keltirilgan  ma`nolarga  yaqin 

turuvchi ―harf eyuvchi, rasmiyatchi, shaklboz‖ kabi ma`nolari keltirilgan. 

O‗zbek  tilida  fors-tojik  lug‗aviy  o‗zlashmalarning  ba`zilari  ma`no  torayishi 

yoki  ma`no  o‗zgarishiga  uchragan.  Jumladan, 



xunuk 

leksemasi  o‗zbek  tilida 



chiroyi yo„q, ko„rimsiz 

ma`nolarinigina ifodalaydi. Tojik tilida esa ushbu leksema 



salqin,  sovuq,  yoqimsiz 

ma`nolarida  ishlatiladi  [4,  114].  E.Vohidov  fors-tojik 

tilidan  o‗zlashgan  ―xunuk‖  so‗zi  haqida  o‗zining"So‗z  latofati"  nomli  kitobida 

quyidagi  fikrlarni  keltiradi:  ―Xunuk  degan  so‗zni  bir 



ko„rksiz,  badbashara

  deb 


tushunamiz.  Aslida  bu  so‗z 

sovuq

  degani. 



Tashqari  xunuk,  issiq  kiyinib  ol

,  desak 

kulgi  bo‗lamiz.  Ajabo,  sovuq  ma`nosidagi  so‗z  qanday  qilib  ko‗rksizga  aylandi? 

Bunga ham sabab  - qisqartirishga o‗chligimiz. Avval uni sovuq  ma`nosida to‗g‗ri 

ishlatganmiz. 

Turqi  sovuq

  odamni 



turqi  xunuk

  deganmiz.  Keyincha 



turq

  tushib 

qoldi, 

xunuk

ni  o‗zini  aytadigan  bo‗ldik‖  [5,  121].  Quyida  keltirilgan  misolda  esa 

o‗zlashmaning 

ko„rksiz, chiroysiz 

degan ma`nosi anglashilib turadi: 



Chol-kampir  boshqa 

xunuk

  xayollarga  bormaslik  uchun  bir-birini  ovutdi:  -

Zuhra qoqvosh ta‟bi nozik, dimog„dor qiz bo„lib, maktabdoshlariga qo„shilmas edi 

(A.Qahhor, Nurli cho‗qqilar). 

Demak, tilimizga o‗zlashgan arabcha, fors-tojikcha so‗zlarning ko‗pi aniq va 

real  narsa,  hodisalarning  nomlaridir.  Arabcha,  forscha-tojikcha  o‗zlashmalar 

kundalik turmush uchun eng zaruriy va ko‗p qo‗llanuvchi so‗zlardir.  

Foydalanilgan adabiyotlar: 

1.

 

Azizov O. Tilshunoslikka kirish. –T.:, 1996.  



2.

 

Nurmonov A. So‗z mulkiga sayr. 06.08.2015. Ziyouz.uz. 



3.

 

Berdialiev A., XidirovR. Hozirgi o‗zbek adabiy tili. – Xo‗jand, Rahim Jalil 



nomidagi davlat nashriyoti, 2013.

 

4.



 

Vohidov E. So‗z latofati.– T.: O‗zbekiston, 2018. 

 

 


Download 4,25 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   172   173   174   175   176   177   178   179   ...   292




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish