Zbekiston respublikasi oliy va o ‗ rta maxsus ta`lim vazirligi


SHOIR IJODIDA IBORALARNING QO„LLANILISHI



Download 4,25 Mb.
Pdf ko'rish
bet168/292
Sana03.01.2022
Hajmi4,25 Mb.
#313213
1   ...   164   165   166   167   168   169   170   171   ...   292
Bog'liq
Erkin Vohidovning so`z qo`llash mahorati-To`plam

SHOIR IJODIDA IBORALARNING QO„LLANILISHI

  

Azamat URALOV , 

filologiya fanlari bo„yicha falsafa doktori (PHD) (GulDU) 

 

 

Sevgi va muhabbat, baxt va shodlik kuychisi Erkin Vohidov asarlari xalqona 



maqol  va  iboralar,  turli  taviriy  vositalarga  boyligi  bilan  ajralib  turadi.  Shuni 

ta`kidlash  lozimki,  badiiy  asarning  qimmati  unda  xalq  iboralarining  qancha  ko‗p 

qo‗llanilganligi  bilan  emas,  qay  darajada  o‗rinli  qo‗llanilgani  bilan  belgilanadi. 

Erkin  Vohidov  qo‗llagan  xar  bir  maqol  va  ibora  voqeylik  ruhiga  monand  tarzda 

qo‗llanilganligi  bilan  ajralib  turadi.  Badiiy  uslub  boshqa  uslublardan  o‗zining 

obrazliligi,  ekspressivligi  bilan  ajralib  turadi.  Uning  o‗ziga  xosligi  adabiy  til 

me'yorlariga bo‗lgan munosabatda (til vositalaridan foydalanish) yaqqol ko‗rinadi. 

Badiiy adabiyotning quroli so‗zdir. Hayot manzaralari, obrazlar va ularning tavsifi 

so‗z yordamida kitobxonga yetkaziladi. Demakki, so‗z obraz va xarakter, manzara 

yaratish vositasi bo‗lib xizmat qiladi. Yozuvchi asar yaratar ekan, turli maqsadlar 

uchun  asar  g‗oyasi,  obrazlari  ruhiga  mos  tushadigan  til  vositalarini  qo‗llaydi. 

Taniqli  tilshunos  A.N.Gvozdev  yozganidek,  «bu  uslubda  adabiy  til  me'yorlaridan 

chetga  chiqish  hollari  ham  uchrab  turadi.  Adabiy  til  me'yorlarida  chetga  chiqish 

ma`lum personaj, muhit yoki davrga nutqiy tavsif berilganda sodir bo‗ladi. Bunda 




314 

 

yozuvchi  oddiy  nutq  elementlaridan,  dialektizmlardan,  arxaizm  va  chet  til 



leksikasidan  foydalanadi».  Bu  holat  matnning  ekspresivligi,  emotsionalligi  uchun 

xizmat qiluvchi iboralarga ham taalluqlidir. Taniqli adib Erkin Vohidov asarlarida 

qo‗llangan  iboralarni  kuzatganda,  quyidagilarga  duch  kelamiz:  ularda  ko‗chma 

ma`noda  qo‗llangan  asli  bir  gap  shaklida  bo‗lgan,  frazeologizmga  aylanib  ketgan 

konstruktsiyalar  ham  uchraydiki,  bu  oddiy  so‗zlashuvga  tegishli  bo‗lib, 

emotsionallik ifodalashga xizmat qilgan. 

Bu  o‗rinda  uning  mustaqillik  yillarida  kurash  maydonida  jon  olib-jon 

berayotgan  vatandoshlarimizga  bag‗ishlab  yozgan  she`rlari  alohida  o‗rin  tutadi. 

Misol uchun ―O‗zbegim‖ qasidasi o‗zbek xalqiga bo‗lgan muhabbati va dil izhori 

tasvirlangan: Masalan: 

Faxr etarman, ona xalqim, 

Ko‗kragimni tog‗ qilib. 

Ko‗kragida tog‗ ko‗targan 

Tanti dehqon o‗zbegim. 

Qayga bormay, boshda do‗ppim, 

G‗oz yuraman gerdayib. 

Olam uzra nomi ketgan, 

O‗zbekiston, o‗zbegim.  

Bu  o‗rinda,  ayniqsa,  ―g‗oz  yuraman‖,  ―ko‗kragida  tog‗  ko‗targan‖  iborasi 

juda  o‗rinli  qo‗llangan.  Xalq  nutqida  bu  ibora  mard,  tanti,  botir,  qo‗rqmas  va 

qahramon  insonlarga  nisbatan  qo‗llaniladi.  Shoir  esa  bu  o‗rinda  o‗zbek  millati 

farzandi botir, qo‗rqmas, shu bilan birga mard o‗g‗lon nisbatan qo‗llaydi. Ibora shu 

daraja  o‗rinli  qo‗llanganki,  jang  tasviriga  singib,quyma  misraga  aylangan.  Yoki 

shu  she`rdagi  ―‖iborasini  olib  ko‗radigan  bo‗lsak,u  Ham  matnga  singib, 

―yashindek‖so‗zi bilan qo‗shilib badiiy qimmati yana ham ortgan. 

Ilmu she`rda shohu sulton, 

Lek taqdiriga qul. 

O‗z elida chekdi g‗urbat, 

Zoru nolon o‗zbegim. 

Xalqimizning  ―taqdiriga  qul‖  iborasini  she`r  bandlariga  singib  ketganligini 

ko‗rib,  shoirning  so‗z  qo‗llash  mahoratiga,  xalq  maqol  va  iboralarini  o‗rinli 

qo‗llash  mahoratiga  tan  bermay  ilojimiz  yo‗q.  E.Vohidov  faqat  bag‗ishlov 

mavzuidagi  she`rlaridagina  emas,ijodining  boshqa  qirralarida  ham  xalqona  maqol 

va  iboralardan  o‗rinli  foydalanish  mahoratini  ko‗rish  mumkin.  Masalan,  xalqi 

uchun yozilgan ―Nidodostonida ham bu holni uchratish mumkin. 

Tengdoshim, 

Asrdosh birodar! 

Kel, bir on jim o‗yga cho‗maylik. 

Bu yerda yotibdi fidolar

Kel, uni gullarga ko‗maylik. 

Shoir  chorasiz  qolgan  ona  va  bolaning  ruhiy  azobini  ―...bir  on  jim  o‗yga 

cho‗maylik‖  iborasi  orqali  tasvirlaydi.  Bunday  misollarni  shoir  ijodidan  cheksiz 

keltirish  mumkin.  Lekin  biz  yuqorida  keltirilgan  misollar  bilan  so‗zimizni 



315 

 

muhtasar  qilamiz.  Chunki  shoirning  so‗z  qo‗llash  mahoratini  bir  maqola  orqali 



yoritib berish qiyin.  

Adabiyotlar ro‗yxati: 

1. E.Vohidov. Saylanma. I jild. –T.,‖Sharq‖ nashriyoti. 2000. 

2. N.Rahimjonov. Mustaqillik davri o‗zbek she`riyati. –T., Tafakkur, 2011 y. 

3. E.Vohidov. Saylanma. – T., Sharq, 2016 y. 

 

 




Download 4,25 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   164   165   166   167   168   169   170   171   ...   292




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish