Zbekiston respublikasi oliy va o ‗ rta maxsus ta`lim vazirligi

 

 

 

 

KO„NGLIMDASAN, VATAN

!

  

Qobil KO„BAYEV,  

filologiya fanlari nomzodi, 

dotsent

 (GulDU) 

 

 

 

 

Qulluq qil demasman, 

 

 

Yurt tuprog‗in o‗p. 

 

 

Unga qullar emas, fidolar kerak. 

 

 

Uning senu mendek shoirlari ko‗p, 

 

 

Buyuk elga endi fidolar kerak.

 

She`r  –  ko‗ngil  mulki.  U  yangicha  mazmun  va  shakl  kasb  etib  borar  ekan, 

uning  tadqiqi  va  tahlili  yuzasidan  nazariy  qarashlar  ham  boyib  boraveradi.  Shu 

boisdan  ham  bu  borada  ko‗plab  tadqiqot  ishlari  yuzaga  kelgan.  She`rga,  uning 

asosi  bo‗lgan,  mohiyatini,  hissiy  ta`sirini  belgilaydigan  hodisalarga  e`tibor  shu 

sababli yanada kuchayadi, ijodkorlarning she`riy namunalariga ham  munosabatlar 

o‗zgarib boraveradi.  

O‗zbekiston  xalq  shoiri  Erkin  Vohidov  ijodini  mana  shunday  o‗chovlar 

asosida  tahlil  va  talqin  qilish,  ayni  zamonda,  o‗rinli  bo‗lar  edi.  Ma`lumki,  o‗tgan 

asrning  60-yillari  o‗zbek  she`riyati  badiiyatini  belgilab  bergan,  70-80-yillarda 

takomillashgan  shoir  ma`naviy  olami  keyingi  yillarda  esa  mumtoz  adabiyot 

---

41 

 

irmoqlari hamda jahon poeziyasi tajribalari sari yuzlandi. Xususan, ijodiy erkinlik 

darajasi,  milliy  qadriyatlarimizning  qayta  tiklanishi  mafkuraviy  yakkahokimlik 

asoratlarini  bir  qadar  cheklab  qo‗yganligi,  badiiy  izlanishlarning  falsafiy-

intellektual 

saviyasi 

yuksalayotganligi 

hamda 

shakliy–uslubiy-mazmuniy 

miqyoslar kengayayotganligi shoir izlanishlariga yangi estetik salmoq bag‗ishladi. 

Ajdodlarimizning  boy  ilmiy  va  adabiy  merosining  ham  ma`naviy-axloqiy,  ham 

ma‘rifiy tomondan o‗tkaza boshlagan ta`siri shoir ijodida ham o‗chmas iz qoldirdi.  

XX asrning ikkichi yarmi, XXI asr boshlari o‗zbek she`riyati, ma`naviyati va 

madaniyatini Erkin Vohidov she`riyatisiz tasavvur qilish mushkul. Negaki, o‗tgan 

asrning 60-yillari o‗rtalarida o‗zbek she`riyatini yangi o‗zanda yuqori pog‗onalarga 

ko‗targan,  tizimini  jonlantirgan  hamda  sifat  jihatdan  yangi  bosqichga  ko‗targan 

shoir ijodi nisbatan qisqa vaqt oralig‗ida millat tuyg‗u va ongi shuurida tub burilish 

yasaganligini aslo inkor etib bo‗lmaydi. Uning g‗oyaviy-badiiy izlanishlarida ilg‗or 

adabiy-estetik  an`analarning  ijodiy  voqelikni  poetik  tadqiq  qilish  tamoyillarini 

belgilab  berayotganligi,  inson  ruhiy  olamini  teran  badiiy  inkishof  etishga 

moyillikning kuchayib borayotganligi, estetik qadriyatlarni qayta baholash jarayon 

tusini olganligi shundan dalolat beradi. 

Shoirning  eng  suygan  va  sadoqatli  mavzularidan  biri  –  bu  Vatan.  Ona  yurt 

sha‘ni,  shonu  shavkati,  hurriyati,  buyuk  tarixi,  dunyo  taningan  va  tan  olgan 

ajdodlari haqida  kuylaganda  u  o‗zida  yo‗q  to‗lqinlanib ketadi.  To‗lib-toshib  she`r 

aytadi.  ―O‗zbegim‖,  ―Vatan  istagi‖,  ―Sadoqat‖  singari  o‗nlab  majmualari, 

dostonlari, 

she`riy 

turkumlari 

Erkin 

Vohidov 

nomini 

ona 

yurt 

sarhadlaridantashqariga olib chiqdi. Qardosh xalqlarda ham uning muxlislari sonini 

orttirdi.  She`r  sehri,  she`r  mehri  ko‗ngillarni  zabt  eta  borgani  sayin  uning 

sarhadlarini kengaytirar ekan. 

Shoirning o‗zi esa ijodiga nisbatan o‗ta talabchan. U shoirlikni mehnat deb, 

qismat  deb  biladi.  Non-tuz  ichgan  el-yurtning,  kindik  qoni  tomgan  tuprog‗ining 

sha‘nini  yuksaltirish  deb  biladi.  Vatan  haqida  yozmagan  birorta  ham  shoir 

bo‗lmasa  kerak.  Lekin  Erkin  Vohidovning  bu  mavzudagi  yozganlari,  salaflari  va 

zamondoshlari  nazmini  takrorlamaydi.  Mana  bu  misralar  ham  fikrimizni 

tasdiqlaydi: 

 

 

 

Qutlug‗ istiqlol kunida 

 

 

 

Ey Vatan, bag‗ringda shod, 

 

 

 

Erkin o‗g‗loning bo‗lib 

 

 

 

Yurmoqni istadir ko‗ngil. 

Vatanni kuylamagan shoir shoir emas. Erkin Vohidov Vatani, yurti, millati, 

xalqini  yonib,  jo‗shib  kuylaydi.  Har  nafasida  u  haqida  o‗ylaydi.  U  yurtimiz, 

xalqimiz tarixini yaxshi biladi va bundan faxr bilan vatanimizni kuylaydi.  

 

 

 

Tarixingdir ming asrlar 

 

 

 

Ichra pinhon, o‗zbegim, 

 

 

 

Senga tengdosh Pomiru 

 

 

 

Oqsoch Tiyonshon, o‗zbegim. 

Vatan  va  millatga  muhabbat  tuyg‗usi  Erkin  Vohido  she`rlarining  asl 

mohiyatini,  mag‗zini  belgilaydi.  Shoir  shu  yurt  farzandi  ekanidan  iftixor  hissini 

---

42 

 

tuyadi.  So‗zni  qadrlagan,  o‗z  ona  diyorini  sevib,  xalqiga  sadoqat  bilan  xizmat 

qilgan,  Vatanini  sidqidildan  tarannum  etgan  shoirni  xalqi  ham,  Vatani  ham 

qadrlab, e‘zozlaydi. Mana bu misralar ana shu quvonch izhori o‗laroq yaralgan: 

 

 

 

Vatan, to tanda jonim bor, 

 

 

 

Seningdirman, seningdirman, 

 

 

 

Tanim hok o‗lsa ham sen yor, 

 

 

 

Seningdirman, seningdirman. 

Erkin  Vohidov  so‗zga  zug‗um  o‗tkazmaydi.  She`rlarining  ohangi  tabiiy, 

misralarining  aksariyati  quyma.  Uning  she`rlari  bir  o‗qishda  yodda  qolib  ketadi. 

Ayniqsa,  uning  Vatan  haqidagi  she`rlarini  o‗qigan  inson  o‗zining  yuragidagi, 

qalbining tub-tubidagi yurt, millat, to‗g‗risidagi fikrlarini o‗qiyotgandek bo‗ladi. U 

odamlarning  yuragidagi  dard-u  o‗ylarini  yaxshi  biladi,  va  buni  o‗z  she`rlarida 

kuyga  soladi.  Ming-ming  yillardan  buyon  kuylanib  kelayotgan  Vatan  mavzusi 

uning  qalamida  o‗zgacha  joziba  topayotganini  ham  shuning  bilan  izohlash 

mumkin. Shu bois tuyg‗ularning samimiyligi o‗quvchiga yuqadi: 

 

 

 

Yurt farzandi asli o‗zi yurt bo‗lar, 

 

 

 

Ko‗zi chaqnoq bo‗lar, qalbi o‗t bo‗lar, 

 

 

 

Qatorida nori bor vatan but bo‗lar, 

 

 

 

Sen o‗zing davlatsan, aziz vatandosh. 

 Shoirning  badiiy  talqini,  ijtimoiy-estetik  va  badiiy  umumlashma  fikrlari 

samarasida voqelikning ana shu mitti bo‗lagi millat va Vatan taqdiriga dahldorlik 

mohiyati bilan namoyon bo‗ladi: 

 

 

 

Bu dunyoda yaxshi, yomon kunlar ko‗rdim, 

 

 

 

O‗kinchim yo‗q, mayli, yillar qaddim egsin. 

 

 

 

Men hamon bir askaringman, ona yurtim, 

 

 

 

Sen tomonga otilgan o‗q menga tegsin. 

 Erkin  Vohidov  she`riyatining  jozibadorligini  ta‘minlagan  eng  muhim  asos 

ham  ana  shunda.  Erkin  Vohidov  ijodining  dastlabki  davridanoq  ulug‗  ustozlari 

G‗afur  G‗ulom,  Oybek  singari  ulug‗  ustozlari  yo‗lini  davom  ettirishga,  ulug‗lar 

ijodiy  faoliyatining  abadiyligini  ta‘minlagan  millat  ma`naviyati  va  uning 

intelektual  qadriyatlarini  ulug‗lashga,  badiiy-falsafiy  tadqiq  etishga  intilib 

kelmoqda. O‗tmish ajdodlarimiz ijodiy merosini  o‗rgamaslik, qalbiga jo qilmaslik 

millatning  intellektual  salohiyatiga,  uning  kelajagiga  bolta  urish  bilan  barobar 

deydi: 

 

 

 

O‗zbek Navoiyni o‗qimay qo‗ysa, 

 

 

 

Oltin boshning kalla bo‗lgani shudir. 

 

 

 

Bedil qolib Demyan Bedniyni suysa, 

 

 

 

Qora sochning malla bo‗lgani shudir. 

 

 

 

 

O‗zbek Navoiyni o‗qimay qo‗ysa, 

 

 

 

Dod demoqqa palla bo‗lgani shudir. 

 

 

 

Ma‘rifatdan ayri o‗ynasa kulsa, 

 

 

 

Aza chog‗i yalla bo‗lgani shudir. 

---

43 

 

Adib o‗z elini, xalqi, Vatanini chin farzandday, beg‗araz, sidqidildan yaxshi 

ko‗radi.  Shu  mehrning  natijasi  o‗laroq,  uning  she`rlari  ham  xuddi  shundoq 

beminnat va beg‗araz she`riyat sifatida maydonga keldi. She`ri ham, so‗zi ham shu 

mehr barobarida, yurtning bo‗yu bastiga qarab voyaga etdi:  

 

 

 

Ishonchim bor, Vatan, bir kun 

 

 

 

Kelar chin nurli davroning, 

 

 

 

Degayman shunda chin Erkin, 

 

 

 

Chin inson qaytadan bo‗ldim. 

 Erkin Vohidov o‗zining sermazmun, badiiy yuksak asarlarida Vatanimizga, 

xalqimizga,  milliy  qadriyatlarimizga  sadoqat  tuyg‗usini  katta  mahorat  blan 

kuyladi. Shuning uchun ham adibning betakror ijodi hayotiyligi, xalqchilligi bilan 

milliy merosimiz xazinasining noyob durdonalariga aylanib qoldi. 

 

Shunday  ekan,  yangi  bosqich  o‗zbek  she`riyatini  hozirgi  milliy  she`riyat 

takomilida  o‗z  o‗rniga  ega,  tasvir  va  ifoda  yo‗nalishida  yangi  so‗qmoqlar  ochgan 

Erkin  Vohidov  ijodiy  mahorati  timsolida  o‗rganish  o‗zbek  she`rshunosligi  va 

tanqidchiligining  kelajakdagi  yo‗nalishlarini  belgilab  beradi  va  shoir  nomini 

abadiyatga muhrlaydi, deyishimizga asos bo‗ladi. 

Foydalanilgan adabiyotlar: 

1.

 

N. Rahimjonov. Mustaqillik davri o‗zbek she`riyati. – T.,Tafakkur, 2011 y. 

2.

 

E. Vohidov. Saylanma. – T., Sharq. 2016 y.