Zbekiston respublikasi oliy va o ‗ rta maxsus ta`lim vazirligi

 

so‗zining ma`nolari frantsuzcha-o‗zbekcha lug‗at (FO‗L)da 

sou  – 

1. 

su

  (besh  santimga  teng  bo‗lgan pul  birligi); 2. 

~s 

(ko‗plik)  – 

pul, aqcha

 

kabi berilgan. 

Une pièce de cent sous

 

iborasini rus tarjimoni E.Korsha 

monetu v sto 

su

  tarzda  o‗girib  original  ma`noni  saqlagan.  O‗zbekcha  matnida  esa 

S.Muhammadjonov 

yuz  so„mlik  pul

 

deb  tarjima  qilgan.  So‗m  –  bu  o‗zbek  milliy 

pul birligi. Bu joyda asliyatdagi 

sous

 realiyasi o‗z milliylik xususiyatini yo‗qotgan, 

natijada asar mazmuni ancha tushunarsiz holatga kelib qolgan. Bu o‗rinda tarjimon 

transliteratsiya yoki transkriptsiya usulidan foydalanib, 

yuz su pulini

 tarzida tarjima 

qilganida asliyat matniga yaqinroq ma`no kasb etgan bo‗lardi. Tarjimon tomonidan 

mahalliy koloritga bu kabi putur etishi asliyat asarini sun‘iy ravishda o‗z milliylik 

xususiyatini,  qolaversa,  qadri  va  durdonaligini  (albatta  durdona  asargina  boshqa 

tillarga tarjima qilinadi. – A.M.) yo‗qotishga sabab bo‗ladi.  

---

443 

 

Ko‗rinib  turganidek,  asliyatdagi 

Requiem

  realiyasini  rus  tarjimoni 

V.Verxovskiy  rekviemligicha  qoldirgan,  qolaversa,  bu  so‗z  rus  xalqiga  yot  ham 

emas. Requiem – rekviem,  ya`ni katoliklar cherkovida  o‗qiladigan  motam ibodati 

(FO‗L).  Xo‗sh,  mutarjim  Davron  tomonidan  amalga  oshirilgan  tarjimada  bu 

realiyani 

janoza

 deb olish to‗g‗ri bo‗ladimi? Qaysidir ma`noda to‗g‗ri ham deylik, 

lekin  xristian  dinida  janoza  o‗qiladimi?  Xristianlar  rikviem  ibodatini  amalga 

oshirishadi.  Lekin  rekviemni  janoza  bilan  almashtirib  bo‗lmaydi,  nega  deganda, 

ular  boshqa-boshqa  dinlarga  xos  so‗zlar  hisoblanadi.  Janoza  –  faqat  islom  dini 

(musulmonlar)gagina  xos  realiya. Har  bir  millatda  faqat  shu  xalqning  urf-odatlari 

bilan  bog‗liq  turli  realiyalar  mavjudki,  bu  kabi  predmetlar  nomlarini  boshqa  tilda 

ekvivalentar  tarjimada  berib  bo‗lmaydi,  degan  nazariyaga  asoslanib,  bu  o‗rinda 

tarjimon transkriptsiya va transliteratsiya usuliga yondashib, 

Rekviem

 

o„qilgandan 

keyin...

  deb  tarjima  qilib, 

rekviem

  so‗zining  izohi  ixtibosda  keltirilganda  adekvat 

tarjimaga da‘vo qilishi mumkin edi.  

Yana bir misol: 

– 

Ah! ah! Vous avez fait fête à votre neveu...

(

Eugenie Grandet, p. 78

). 

– 

Ege! Vo„ ustroili praznik plemyanniku

...(

Evgeniya Grande, str.125

). 

– 

Ehe!  –  Jiyanimiz  kelganiga  hayit  qilib  yuboribsiz-ku

!  (

Evgeniya  Grande, 

81

) 

Bu  gapdagi 

fête

  so‗zini  realiya  deyish  aslida  xato,  chunki  bu  so‗z  barcha 

tillarda  mavjud;  rus  tilida  – 

prazdnik

,  o‗zbek  tilida  – 

bayram,  bazm

  deb  tarjima 

qilinadi.  Lekin  asarni  jiddiy  kuzatishlar  bilan  tahlil  qilganimizda  shu  narsa  aniq 

bo‗ldiki,  yuqoridagi  misollar 

fête

  – 

prazdnik  –  hayit

  deb  tarjima  qilingan.  Hayit 

so‗zi  ham  musulmonlar  olamiga  xos,  bundan  tashqari,  asar  frantsuz  millatiga 

tegishli  va  bu  gap  janob  Grande  tilidan  yangrayapti.  Shuning  uchun 

hayit  qilib 

yuboribsiz

  komponentini 

bayram  qilib  yuboribsiz

  tarzida  o‗girilsa  to‗g‗riroq 

bo‗lardi. 

Keltirilgan  misollarimizning  o‗zidayoq  diniy  realiyalarni  o‗zbek  tilida 

berishning  ma`lum  tamoyillari  yo‗qligidan  darak  berib  turibdi.  Diniy  realiyalar 

tarjimasi  borasida  R.Shirinovaning  shunday  fikrlari  bor:  Tarjimonlarning  asliyat 

tilida  so‗zlashadigan  xalq  amal  qiluvchi  diniy  ta`limot  va  uning  tarixini  yaxshi 

bilmasliklari,  katolik  cherkov  tuzilishi  hamda  xristian  diniy  marosimlari  va 

kundalik  amaliyotidan  etarli  xabardor  emasliklari  bilan  izohlanadi.  Natijada,  bu 

muammolarni har bir tarjimon o‗z tarjima printsiplaridan kelib chiqib, o‗zicha hal 

qiladi.  Diniy  realiyalar  borasidagi  bu  xilma-xillik  tarjimaning  sifatiga  ta`sir  qilib 

qolmay,  o‗quvchida  u  yoki  bu  xalqning  e`tiqodiy  odat  va  marosimlari  xususida 

noto‗g‗ri tasavvur uyg‗otadi, uni chalg‗itadi. Bu hol diniy realiyalar tarjimasi bilan 

bog‗lik  xilma-xillikka  chek  qo‗yib,  bu  borada  muayyan  me‘yorlarni  belgilab 

olishni taqozo qiladi 

Asar  tarjimasida  bu  kabi  kamchilik  bilan  bir  qatorda  uning  yutuqlari  ham 

talaygina.  Bulardan  biri,  O.de  Balzak  asarlarida  tez-tez  uchraydigan