Zbekiston respublikasi oliy

I₀ I_n
k S
_ foy nom _
^UYu


^k foy^IYu

, (2.14)

shuning uchun OʻK chulg’amidan YuK ga qoʻshimcha ma’lum miqdordagi quvvatni uzatish mumkin (2.7-rasm, g ga berilgan tushuntirishni qarang).
Kombinatsiyalashgan rejimda quvvatni avtotransformatorli yoʻl bilan YuKOʻK avtotransformatorli yoʻl PKOʻK bilan uzatilgan (2.7-rasm, f) ketma-ket chulg’amdagi tok

^IKK
I_Yu 
2 2

P 

Q
Yu Yu
^UYu

, (2.15)

bunda P_Yu, Q_Yu – YuK dan OʻK ga uzatiladigan aktiv va reaktiv quvvatlar.
Ketma-ket chulg’am yuklanishi:


2 2

^SKK
(U_Yu U_O' )I_KK 
^PYu ^QYu
^UYu
^(UYu ^UO' ^{) S}Yu^k foy ^{, (2.16)}

Bundan shu narsa koʻrinadiki, nominal quvvat S_B = S_NOM ni uzatganda ham ketma-ket chulg’am oʻta yuklanmaydi.
Umumiy chulg’amdagi toklar avtotransformatorli va transformatorli rejimlarda bir tomonga yoʻnalgan:

^IYu
^I_0(a) ^I_{(T )} , (2.17)

Umumiy chulg’am yuklamasi
^Sum ^UO' ^(I0(a) ^I(T ) ^{) , (2.18)}


Toklar miqdorini oʻrniga qoʻyib va tegishli oʻzgartirishlardan soʻng quyidagi natijani olamiz:

S_um 
^(k foy
^PYu

• 
  P_PK
  

)² (k



2
foy
^QYu

• 
  Q_PK )
  

_, (2.19)

bunda P_PK, Q_PK - PK chulg’amdan OʻK chulg’amga uzatilayotgan aktiv va reaktiv quvvatlar.

Shunday qilib, PKOʻK, YuKOʻK kombinatsiyalangan rejim umumiy chulg’am yuklamasi bilan chegaralanadi va quyidagi shartda ruxsat etiladi:

^Sum ^Stip
^k _foy^S _nom , (2.20)

Quvvatni PK va OʻK chulg’amlardan YuK chulg’amga uzatuvi

2

2
kombinatsiyalashgan rejimda toklarning taqsimlanishi 2.7-rasm, g da koʻrsatilgan. Umumiy chulg’amda avtotransformatorli rejimdagi tok yoʻnalishi transformatorli rejim tokining yoʻnalishiga qarama-qarshi, shuning uchun chulg’amning yuklamasi ruxsat etilgandan ancha kichik va nihoyat nolga teng boʻlishi mumkin. Ketma-ket chulg’amdagi toklar oʻzaro qoʻshiladi va natijada uni oʻtayuklanishi mumkin. Bu rejim ketma-ket chulg’amni yuklanishlash bilan chegaralanadi:

^SKK
^k foy
(P_O' P_PK )

• 
  (Q_O' Q_PK )
  

_, (2.21)

bunda
P_O' ,Q_O' - OʻK tomonidagi aktiv va reaktiv quvvatlar;


^PPK ,^QPK
- PK tomonidagi

aktiv va reaktiv quvvatlar.
Agar quyidagi shart bajarilsa kombinatsiyalangan rejim PKYuK, OʻKYuK ga yoʻl qoʻyiladi:

^SKK
^Stip
^k _foy^S _nom , (2.22)

Boshqa kombinatsiyalashgan rejim ham boʻlishi mumkin, ya’ni OʻK chulg’amdan PK va YuK chulg’amlarga quvvat uzatilishi yoki YuK chulg’am- dan OʻK va PK chulg’amlarga quvvat uzatib pasaytiruvchi rejimda ishlashi mumkin.
Hamma hollarda ham avtotransformator chulg’amlarining yuklanishini nazorat qilib turish

2.8-rasm. Avtotransforma-
kerak.
^IKK
I_Yu
boʻlganligi uchun ketma-ket

torlar yuklanishini nazorat qilish uchun transformator- ning ulanish sxemasi.
chulg’am tokini tok transformatori TT1 orqali nazorat qilish mumkin (2.8-rasm). OʻK chulg’am chiqishlaridagi tokni tok transformatori TT2 nazorat

qiladi, umumiy chulg’amdagi tok esa shu chulg’amga oʻrnatilgan tok transformatori TT0 orqali bevosita nazorat etilishi mumkin. Umumiy chulg’amning

ruxsat etilgan yuklanishi avtotransformatorning pasport ma’lumotlarida koʻrsatiladi.
Bir fazali avtotransformatorlar uchun qilingan xulosalar sxemasi Avtotransformator tuzilishining xususiyatlariga YuK va OʻK chulg’amlar
uchun umumiy boʻlgan neytralni yerga mustahkam tutashtirish lozimligini kiritish mumkin. Buni quyidagicha tushuntiriladi. Agar neytrali yerga samarali ulangan tizimga neytrali yerga ulanmagan pasaytiruvchi avtotransformator ulansa, u holda OʻK tarmoqdagi fazalardan biri yerga tutashganda, shu fazaning ketma-ket

chulg’amidagi kuchlanish -
(U_Yu U_P )
³ oʻrniga toʻliq kuchlanish
^UYu

boʻladi va OʻK chulg’am chiqishlaridagi kuchlanish taxminan
^UYu
gacha ortib,

shikastlanmagan fazalar chulg’amidagi kuchlanish keskin ortadi. Xuddi shu holat neytrali yerga samarali ulangan tizimga neytrali yerga ulanmagan kuchaytiruvchi avtotransformator ulanganda ham kuzatiladi.
Bu kabi oʻtakuchlanishlarga yoʻl qoʻyish mumkin boʻlmagani uchun avtotransformatorlarning hamma neytrallari yerga mustahkam ulanadi. Bunday holatda YuK yoki OʻK tomonlar yerga tutashganda xavfli oʻtakuchlanish boʻlmaydi, biroq YuK va OʻK tizimlarda bir fazali qisqa tutashuv toki ortadi.
Yuqoridagi mulohazalarga yakun yasab, shuni aytish mumkinki, avtotransformatorlarning shu quvvatdagi transformatorlarga nisbatan afzalligi quyidagilar:
materiallar kam sarflanadi (mis, poʻlat, izolyatsiya materiallari);
og’irligi va oʻlchamlari kichik boʻlganligi uchun transformatorlarga nisbatan katta nominal quvvatli avtotransformatorlar yaratish imkonini beradi;
yoʻqotgichlar kam boʻlib, FIK katta; sovitish sharoitlari ancha yengil.
Avtotransformatorlarning kamchiliklari: neytralini yerga mustahkam ulash zaruriyati bir fazali qisqa tutashuv tokining ortishiga olib keladi;
kuchlanishni boshqarish jarayoni murakkab;
YuK va OʻK chulg’amlarning elektrik bog’lanishi sababli oʻtakuchlanishlarning atmosfera orqali oʻtish xavfi tug’iladi.

5.