Zbekiston respublikasi oliy

Avtotransformatorlarning tuzilishi va ish rejimlari

Keyingi oʻn yillar ichida davlatimizda va chet davlatlarda katta quvvatli avtotransformatorlardan keng foydalanilmoqda. Bu ularning transformatorlarga qaraganda qator afzalliklarga ega boʻlishi bilan tushuntiriladi.
Bir fazali avtotransformator ikkita elektr bog’langan chulg’am OYu va OO’ ga ega (2.6-rasm). Tutqichlar Yu va O’ orasida joylashgan chulg’amning qismi ketma-ket, O’ va O orasidagisi esa umumiy deb yuritiladi.
Avtotransformator kuchlanishni pasaytirish rejimida ishlaganda ketma-ket chulg’amdan tok Iv oʻtib magnit oqim hosil qiladi va bu oqim umumiy chulg’amda I_o tokni vujudga keltiradi. Ikkilamchi chulg’am yuklanishning toki I_O’, chulg’amning galvanik (elektr) bog’lanishi sababli oʻtuvchi I_Yu tok bilan shu chulg’amlarning magnit bog’lanishidan

2.6-rasm. Bir fazali avtotrans-
formator sxemasi
hosil boʻlgan I_o toklar yig’indisiga teng:

I_O’ = I_Yu + I_o bundan I_o = I_O’ – I_Yu , (2.6)
Avtotransformatorning nominal quvvati sifatida oʻzaro avtotransformatorli bog’lanishga ega boʻlgan tomonlardan birining nominal quvvati (oʻtuvchi quvvat –
«проходная мошность») qabul qilinadi.
Avtotransformatorning birlamchi tarmog’idan ikkilamchisiga uzataladigan toʻla quvvat oʻtuvchi quvvat deb yuritiladi.
Agar avtotransformatorning chulg’amlari qarshiligidagi yoʻqotishni hisobga olmasak, u holda quyidagini yozish mumkin:
S U_Yu I_Yu U_O' I_O' , (2.7)
Ifodaning oʻng tomonini oʻzgartirib

^{S U}_Yu ^I_Yu ^[(U_Yu ^U_O' ^{) U}_O' ^]I_Yu ^(U_Yu ^U_O' ^)I_Yu ^U_O' ^I_Yu ^, (2.8)

tenglikтi hosil qilamiz. Bunda
(U_Yu U_O' )I_Yu S_T
- birlamchi chulg’amdan

ikkilamchisiga magnit yoʻli bilan oʻtayotgan transformator quvvati;
^UO'^IYu ^SE ^-

transformatsiyasiz, galvanik bog’lanish hisobiga birlamchi chulg’amdan ikkilamchi chulg’amga oʻtayotgan elektr quvvat.

Bu quvvat umumiy chulg’amni yuqlanishlamaydi, chunki ^IB
chulg’amini chetlab ketma-ket chulg’amdan chiqish joyi O’ ga oʻtadi.
tok OO’

Nominal rejimdagi oʻtuvchi quvvat avtotransformatorning nominal quvvati