Zbekiston respublikasi oliy

. Transformatorlarning tokli kesim himoyalari va ularning ulanish sxemalari

Tokli kesimning ishlash tamoyili va qoʻllanish doirasi
Transformatordan keyingi qisqa tutashuvlarda (K1 nuqta) tokli kesim ishga tushmaydi, chunki tokli kesimning ishlash toki ushbu qisqa tutashuv nuqtasigacha boʻlgan maksimal tokning qiymatidan sozlangan. Shuningdek tokli kesim transformatordan ketuvchi tarmoqdagi qisqa tutashuvlarda (K2 nuqta) ham ishga tushmaydi shu sababli sabr vaqtsiz qilib ishlatish mumkin.



6.20-rasm. T1 transformatorda oʻrnatilgan tokli kesimning ishlash (K3 nuqta) va ishlashmaslik (K1 va K2 nuqta) shartini tushuntiruvchi 10 kV li podstansiya sxemasi.
Tokli kesimning eng muhim xislati tezkorlik hisoblanadi, chunki qisqa tutashuv tokini tezda oʻchirish transformatorning shikastlanish darajasini kamaytiradi, ushbu manbaga ulangan motorlar hamda yuklamalarning (T2, M1, M2) normal sharoitlarda ishlash davomiyligini ta’minlab beradi. Shuningdek ta’minlovchi 10 kV li tarmoq uchun uncha katta boʻlmagan sabr vaqtni hosil qilishiga imkon yaratib beradi (6.20-rasmdagi MTH). Tokli kesimning kamchiligi uning ishlash zonasining cheklanganligi hisoblanadi, chunki tokli kesim
transformatorlarning maksimal tokli himoyasini toʻldirish maqsadida qoʻllaniladi. Transformatorlarning differensial himoyasini qoʻllashda tokli kesim ishlatilmaydi.
Tokli kesimnig ulanish sxemalari va ishlash tokining hisobi. Tokli kesimning tanlovchanligi ishlash tokini tanlash orqali ta’minlanadi, ya’ni:

^Iish. tk
^kzah
(3)

^I , (6.29)
k .max.tash.

bu yerda

I
(3)
k .max.tash.

- transformatordan keyingi uch fazali qisqa tutashuv

tokining maksimal qiymati, ya’ni tokli kesimning ishlash zonasiga kirmaydigan qisqa tutashuv tokining transformatorning yuqori kuchlanish tomoniga (tokli kesim

oʻrnatilgan tomonga) keltirilgan qiymati, A;
^kzah
- zaxira koeffitsiyenti, uning

qiymati ishlatilgan tok relelarining turiga bog’liq. Zaxira koeffitsiyentining qiymatini 6.1-jadvaldan olish mumkin.

6.3-jadval Sabr vaqtsiz tokli kesim uchun zaxira koeffitsiyentining qiymati

Relening turi	Himoyalanayotgan qurilma
	liniya	transformator
РT-40	1,2-1,3	1,3-1,4
РT-80	1,5-1,6	1,6

Tashqi qisqa tutashuv toki
(3)

I
k.max.tash.
energotizimning maksimal ish holati

davrida K1 nuqtagacha qarshiliklar eng kichik boʻlishi mumkin boʻlgan holatda aniqlanadi (6.20-rasm). Tokli kesimning ishlash tokini (1) ifoda orqali aniqlashda 10 kV kuchlanish tarafdagi transformatorlarni kuchlanish ostida ishga tushirish natijasida hosil boʻluvchi magnitlovchi tokning sakrashidan himoya ishga tushmaydigan qilib sozlanadi.
Tokli kesimdagi tok relelarining ishlash (oʻrnatma) toki quyidagicha

aniqlanadi:


^Ir.ish <sup>


I</sup>ish.tk ^ksx ⁿtt

, (6.30)

bu yerda
^Iish.tk

• 
  tokli kesimning ishlash toki (6.20) ifoda orqali aniqlanadi, A;
  

^ksx

• 
  simmetrik holatdagi sxema koeffitsiyenti boʻlib ushbu koeffitsiyent reledagi
  

tokning tok transformatorning ikkilamchi tokidan necha marta kattaligini

koʻrsatadi;
ⁿtt
- transformatorning yuqori kuchlanish tarafidagi tok

transformatorning transformatsiya koeffitsiyenti.
Tok transformatorlarning toʻliq boʻlmagan yulduz ulanishli sxemasida

barcha qisqa tutashuvlar uchun
^ksx
^1 (6.21 a-rasm).

6.21-rasm. Transformatorlarning tokli kesimida maksimal tok relelarining ulanish sxemalari


Ikki fazani toklar ayirmasiga ulanishli tok transformatorlar sxemasida

(6.21,b-rasm) simmetrik yuklamalarda va uch fazali qisqa tutashuvlarda
k_sx  3 ^,

lekin ikki fazali A-B va B-C qisqa tutashuvlarda
^ksx
^1. Ushbu tok

transformatorlarining ulanish sxemalarini solishtirish natijasida xulosa shuki,

agarda
^Iish.tk
va ^k_sx
oʻzgarmagan hollarda 6.21,b – rasmdagi sxemadagi tok

relelarining ishlash toki (6.21) ifoda boʻyicha 6.21,a – rasmdagi sxemaga nisbatan 1,73 marta kattadir. Ushbu nisbat sezgirlik koeffitsiyentini hisoblashda juda muhim ahamiyatni kasb etadi. Sezgirlik koeffitsiyenti quyidagicha aniqlanadi:

^ksez
_I (2)
_r . min
^Ir.ish

, (6.31)

bu yerda

I
(2)
r.min

- himoyalanayotgan transformatorning yuqori kuchlanish

tomonidagi chiqishlaridagi ikki fazali qisqa tutashuv vaqtida reledagi minimal

tokining qiymati (6.21-rasmdagi K nuqta); ifoda orqali aniqlanadi.
^Ir.ish
- relening ishlash toki (6.30)

Sezgirlik koeffitsiyenti taqriban ikkiga teng boʻlishi kerak.

21. 
    1, a rasmdagi sxema uchun ikki fazali qisqa tutashuvning barcha turlarida hamda 6.21, b rasmdagi sxemadagi A – B, B – C fazalardagi qisqa tutashuvlarda
    

^ksx
^1, shundan kelib chiqadiki :

_I (2)
_{3 I} (3)

I
(2)
r.min
_q . t . min _ q . t . min
, (6.32)

ⁿt.t
2 n_t.t

bu yerda

I
(3)
q.t.min

- energiya tizimning maksimal qarshilik holatidagi

himoyalanayotgan transformatorning yuqori kuchlanish tomonidagi chiqishlardagi uch fazali qisqa tutashuv vaqtidagi birlamchi tokning minimal qiymati.

7.