|
6-yo’aalish. Fikrlashning kompyuter intellektual (tayanchi)
yordami.
Fikrlashning kompyuter intellektual yordami motivlashtirilgan
topshiriqlar, boshqotirma shaklidagi mashqlar, intellektual
topshiriqlar asosida yuzaga kelgan g‘oyalami davom ettiradi va
chuqurlashtiradi. Fikrlashning kompyuter intellektual yordamini
qo‘llash kompyuter muhitining, ayniqsa, multimediyalar, interaktiv
o‘zaro ta’sir vositalarining qo‘shimcha imkoniyatlaridan foyda-
laniladi.
Fikrlashning kompyuter intellektual yordami bloki topshi-
riqlarining avvalgi bloklar topshiriqlari bilan chambarchas bog‘liq
bo‘lishi zanirligini esda tutish kerak. Hayotdagi aniq obyektlar
ustida topshiriqlar bajarishdan virtual obyektlarga ko‘chirish,
tashqi o‘rganishdan ichki o‘rganishga, ya’ni fikriy o‘rganishga olib
keladi. Virtual muhitda o‘quvchining ko‘rish kanali haddan ziyod
faollashadi, muammoning yechimini topishga bo‘lgan qiziqish va
ehtiyoji faoliyatni kompyuter texnikasi bilan uyg‘unlashtiradi.
Fikrlashning kompyuter intellektual yordamida topshiriqlar
bajarish o‘quvchi tafakkurini, fikrlashi, diqqati, xotirasini rivoj
lantiradi va qonuniyatlar haqidagi malakalari hosil bo‘lishiga
imkoniyat yaratadi.
Kompyuter didaktik o‘yinlar mazmuniga qo‘yiladigan talablar
quyidagicha:
1-talab. Kompyuter didaktik p‘yinlardan foydalamshda belgi-
langan bosqichlarga qat’iy amal qilish kerak. Dastlab bolalar
218
«Boshqotirma» blokida tanish bo‘lgan obyektlar bilan ishlaydilar,
o‘ynaydilar. Keyin ular notanish elementlar qo‘sliilgan obyektlar
bilan, keyin notanish obyektlar bilan ishlaydilar.
2-taIab. Mazmunan ular ketma-ketlikda bolishi kerak.
Sodda topshiriqlardap murakkabga.
Aniq (konkret) dan mavhum (abstrakt)ga.
Kam hajmdan katta hajmga.
3-talab. Kompyuter didaktik o‘yinlar turli tipda bo‘Iadi: alohida
qismli suratlarni yig‘ish, rangli mozaikalar, elementiardan
konstruksiyalash, xotirani, diqqatni rivojiantiruvehi, qonuniyatlarni
aniqlovohi, obyektlami klassifikatsiyalovchi va b.
4-talab. Topshiriq: yorqin rangli, bezatilishi tajowzkor bo’l-
masligi kerak. Bezash ishlarida o‘rganilayotgan kursdagi mavjud
materiallardan foydalanish maqsadga muvofiq. Bunday holatda
o'rganish samarasi oshib, o‘quv material qo£shimcha mustah-
kamlanadi.
5-talab. Ekranning maksimal toMaligi minimal tugmalami
ishiatgan holatda amalga oshirilishi kerak.
6-talab. Qo ‘ llab-quvvatlovchi bolalar musiqasimng j o‘ rligining
ta’minlanishi, zaruratda ulami o‘chirib qo‘yish imkoniyatining
mavjudligi.
7-taiab. Topshiriqning ayrim bosqichlarini muvaffaqiyatli
yakunlashda, rag‘batlantirish maqsadida qiziqarli kitoblar sovg‘a
qilish lozim. Fikrlashning kompyuter intellektual yordamining
psixologik asosi shundaki, dars jarayoniga virtual obyektlar
ishtirokida topshiriqlar va mashqlami kiritish har xil shakl va
turdagi fikrlash operatsiyalarining analiz va sintez qilinishiga olib
keladi.Tavsiya etilayotgan o‘yinlar
tizunli
differensiatsiyalangan
bo‘lib, dastur materialini to‘liqroq o‘zlashtirish bilan birgalikda
o‘quvchining ijtimoiy hayotga kirib borishi samaradorligim
oshiradi. Ma’lumki, o‘quvchiga o‘z xulqini samarali tashkil etish
uchun yangilikni qabul qilish va o‘zgarishlarga tayyorlik muhimdir.
Yaratuvchanlik ruhidagi kompyuter o‘yinlar orqali go‘dak yangilik
yaratuvchisiga aylanadi, uni o‘rab turgan olam luzilisliining
ko£pgina yangi tomonlarmi o'zlashtiradi va o‘rganadi. Falsalaning
219
miqdor va sifat o‘zgarishlari, butun va qism birligi haqidagi
qonuniyatlarini o‘zida kashf etadi.
N.M.Sechenov ta’kidlaganidek, mustaqil tushunish o‘z tushim-
chalariga tanqidiy yondashuvni shakllantiradi, ya’ni o‘z ichki
tushunchalarini tashqi muhitdan ayro holda tahlil qilish, taqqoslash
imkonini beradi. Go‘dakning ongi uning ongli kompyuter virtualini
vizual shaklda ko‘rsata oladi. Go‘dakning ongi uning ongli
harakatlari bilan uyg‘unlikda rivojlanadi, ong uning harakatlariga
asos sifatida sharoit yaratadi.
Refleksiya o‘zini anglashning yana bir xarakterli ko‘rinishi
bo‘lib, u o‘z qarorlarining oqibatlarini ko*ra bilish va o‘zi
boshqalaming xulq-atvori ustidan tizimli kuzatishni ta’minlaydi.
Tafakkur va o‘zini anglashning uyg‘unligida mustaqil va maqsadga
yo‘naltirilgan holda o‘z hulqini boshqarishdek muhim ijtimoiy
samaraga eri shiladi .Kompyuter yordamida ishlash o‘quvchilaming
fikrlashining yangi psixologik yoki ommaviy shakli bo‘lib, ta’lim
sifatini va axborotlarni o‘zlashtirish tezligini oshirish imkonini
beradi. Masalalaming yechimini topishdagi qiyinchiliklar yangicha
usullarda yechimlami izlab topishni taqozo etadi. O'zgartirilgan
sharoitlarda noodatiy qarorlar chiqarish qobiliyati shaxsning o‘z
ustida ishlashini ta’minlaydi.
7-yo‘nalish. Rezyume.
Darsning bu qismi o‘qituvchi va o‘quvchi orasida aniq dars
mavzusi bo‘yicha materiallar yuzasidan fikrini bilish va baholashda
qarama-qarshi aloqa o‘matish imkonini beradi.
Har bir kreativ yo‘nalishning dars mazmuni va psixologik
asosi quyida berilgan:
“Dars” tizimida tizimli tashkil etuvchi element bo‘lib,
go‘dakning ijodiy potensialini yuqoriga ko‘taruvchi o‘quvchining
ijodiy faoliyati ko‘zda tutiladi.
0 ‘qituvchi diqqatiga bunday mashg‘ulotlaming dastlabkisi
shunisi bilan diqqatga sazovorki, u pedagog va sinf orasida ijodiy
mikroiqlimni o‘zaro tushunish va ishonchni uyg‘otadi.Buning
uchun o‘qituvchi darsni o‘yin shaklida qiziqarli tarzda o'quvchilar
diqqatini bir faoliyatdan ikkinchisiga qaratib, istisnosiz barcha
o'quvchilami faol izlanish faoliyatiga jalb qila bilishi kerak.
220
CO
•
't
1. Kreativ ta’lim deb nimaga aytiladi?
2. Kreativ fa’limning mazmun mohiyati nimalardan iborat?
. Kreativlik va uning tashxislanishi haqida gapiring
. Kreativ dars tuzilishiga misollar keltiring.
5. Kreativ dars yo‘nalishlarining mazmuni nimalardan
iborat?
Do'stlaringiz bilan baham: | 
