Њзбекистон республикаси олий ва њрта


Arab  bosqini  va  islom  dini



Download 1,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet45/207
Sana29.12.2021
Hajmi1,57 Mb.
#76046
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   207
Bog'liq
falsafa

 Arab  bosqini  va  islom  dini.  Movarounnahr  arablar  tomonidan  zabt  etilishi 
arafasida  Turk  qog‘onoti  tizimiga  kirar  edi.  U  mayda  amirliklardan  iborat  bo‘lib,  ular 
o‘rtasida  tinimsiz  to‘qnashuvlar  ro‘y  berib  turar  edi.  Ayniqsa,  Turk  qog‘onoti  bilan 
sosoniylar Eroni o‘rtasidagi to‘qnashuvlar o‘ta shiddatli tusda yuz berar edi. XII asrning 
oxiri va XIII asrning boshlarida bu hudud arab xalifaligi tomonidan bosib olindi. Bunga 
Movarounnahr  hududida  yashovchi  halqlar,  ijtimoiy  kuchlar  orasida  siyosiy 
hamjihatlikning yo‘qligi, o‘zaro qirg‘in-barotlarning avj olishi sabab bo‘ldi. 
Movarounnahrga arablar bosqini bilan birga islom dini ham kirib keldi. Islom so‘zi 
arabcha  tangriga  o‘zini  topshirish,  itoat,  bo‘ysunish,  tinchlik  kabi  ma’nolarni  anglatadi. 
Islom  dini  bayrog‘i  ostida  keng  hududda  arab  qabilalari  birlashgan,  mavjud  tarqoqlikka 
chek qo‘yilgan, yagona markazlashgan arab xalifaligi tashkil topgan. 
Qur’on  va  hadislarda  islomiy  ta’limotning  asosi  bayon  qilingan.  Qur’on  — 
muqaddas kitob. Unda islom qonun-qoidalari, iymon-e’tiqod talablari, huquqiy va axloqiy 
me’yorlar o‘z ifodasini topgan. U 114 sura va ular tarkibidagi oyatlardan tashkil topgan. 
«Sunna» esa hadislar majmui bo‘lib, Qur’ondan keyin turadi va uni to‘ldiradi. Unda 
Muhammad  payg‘ambarning  so‘zlari,  xatti-harakatlari  naqllar  va  hadis  shaklida 
jamlangan. 
Qur’on va sunnadan keyingi muhim manba — shariatdir. SHariat (to‘g‘ri yo‘l, ilohiy 
yo‘l  demakdir)  —  islomda  huquqiy,  axloqiy  me’yor  va  amaliy  talablar  tizimidir. 
Islomdagi  asosiy  yo‘nalishlar  —  sunniylik,  shialik  va  xorijiylik.  Ular  diniy  ta’limot, 
marosimchilik, axloqiy-huquqiy me’yorlarga oid masalalarda o‘zaro farqlanib turadi. 
Xorijiylar  yo‘nalishi  o‘rta  asrlar  davrida  ko‘pgina  oqimlarga  bo‘linib,  keyinchalik 
yo‘qolib ketgan. Faqat ibodiylar (abodiylar) oqimi saqlanib qolgan. 
Sunniylik va shialik hokimiyat masalasida (sunniylik xalifalik hokimiyati, shialik esa 
imomat hokimiyati tarafdori), ayrim diniy marosim va an’analarda bir-biridan farq qiladi. 
                                              
1
 Ислом Каримов. «Донишманд халқимизнинг мустаҳкам иродасига ишонаман». - «Фидокор» газетаси, 2000 
йил 8 июн. 


 
46 
Islomdagi  oqimlar  aqidaviy  ta’limot  va  marosimchilik  masalalarida  bir-biridan 
ajralib  turadigan  diniy  guruhlardir.  SHialikdan  qarmatlar,  ismoiliylar,  zaydiylar, 
nusayriylar, aliilohiylar va boshqalar ajralib chiqqan. 
Sunniylikdan  ravshaniylar,  ahmadiya,  jangari  vahhobiylar,  mahdiylar  ajralib 
chiqqan. 
Mazhabchilik 
ilohiyot 
masalalari 
bo‘yicha  yuzaga  kelgan  o‘zaro 
kelishmovchiliklar natijasidir. 
Islomda  hanafiylik,  ash’ariylar,  jabariylar,  qadariylar,  sifatiylar,  murji’iylar, 
mu’taziliylar kabi mazhablar mavjud. Qadariylar inson iroda erkinligini yoqlab chiqib, uni 
tan  olmagan  jabariylarga  qarshi  chiqqan.  Mutakallimlar  aristotelchilik  falsafasi  usul  va 
vositalaridan foydalanib, islomning diniy-aqidaviy ta’limotini asoslab berishga uringan. 

Download 1,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   207




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish