Њзбекистон республикаси олий ва њрта

«Mohiyat  va  hodisa»  kategoriyasini  olib  ko‘raylik.  Mohiyat-o‘zida  alohidalik, 
maxsuslik,  umumiylikning  mazmunini,  sababini,  zaruriyatini,  imkoniyatini,  butun,  qism, 
sistema,  struktura,  element  tarzida  namoyon  qiladi.  Hodisa  esa,  ularning  bog‘lanishi, 
aloqadorlik  va  munosabatlarining  namoyon  bo‘lishidir.  Mohiyatni  alohidalik,  maxsuslik, 
umumiylik,  butun,  qismga  mos  kelishiga  qarab,  turkumlashtirib  o‘rganish  maqsadga 
muvofiq. Bundan tashqari, sub’ekt nazarida ahamiyatiga va funksiyasiga ko‘ra, asosiy va 
asosiy  bo‘lmagan,  nisbatan  barqaror  yoki  o‘zgaruvchan  mohiyatlarga  ajratib,  ularning 
rivojlanishi jarayonida o‘rnini almashtirib turishlarini e’tiborga olish zarur. 
Narsa  va  hodisalarning  mohiyatini  bilish  ularning  inson  ehtiyojlarini  qondirish 
vazifasi  va  maqsadlarini  konkretlashtirishdan  iborat.  Masalan,  jamiyat  ustqurmasining 
siyosiy  elementi  bo‘lgan  davlatning  maqsadi  va  vazifasi,  ularni  amalga  oshirish  usul 
hamda  vositalari  mamlakat  hududida  yashayotgan  kishilarning  muayyan  hayot 
sharoitlarini  ta’minlashdan  iborat  bo‘lib,  uning  mohiyatini  tashkil  qiladi.  SHunga  ko‘ra, 

---

 
94 
har  qanday  mohiyatni  odamlarning  manfaatlari  va  ehtiyojlariga,  sivilizatsiya  kelajagiga 
bog‘lab tahlil qilgandagina, u ahamiyatga ega bo‘ladi. 
Narsa  va  hodisalarni  bilish  hamda  o‘zgartirishga  inson  muayyan  ehtiyojlar  asosida 
yondoshadi. Bu yondoshish sub’ektiv harakterga ega bo‘lib, uning konkret ehtiyojlari va 
manfaatlari  nuqtai  nazaridan  baholanadi.  Masalan,  chanqagan  kishi  uchun  suv  uning 
chanqog‘ini  qondirish,  fizik  uchun-agregat  holati,  elektr  tokini  o‘tkazishi  yoki  optik 
xususiyatlari,  ximik  uchun,  uning  N
2
O  kimyoviy  birikma  sifati,  tegirmonchi  uchun-
tegirmon parragini aylantirish xususiyatlari asosiy mohiyat hisoblanadi. 
Narsa  va  hodisalarning  mohiyat  va  hodisa  tarzida  bog‘lanishlari  makon  va 
zamondagi  muayyan  konkretligi  bilan  ajralib  turadi.  Mohiyat  va  hodisa  o‘z 
xususiyatlariga  ko‘ra  sistema,  struktura  va  elementlarda  o‘ziga  xos  tarzda  namoyon 
bo‘ladi.  SHuning  uchun  har  qanday  hodisani  va  mohiyatni  tahlil  qilishda  aniq 
tamoyillarga asoslanish lozim.