Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

[138].  Banklar  odatda  investitsiya  majmualariga  ko„ra  yirik  va 

mayda banklarga bo„linadi. Mayda banklar ko„pincha o„z mablag„larini 

davlatning  qimmatli  qog„ozlariga  joylashtiradilar,  chunki  bu  qimmatli 

qog„ozlar  davlat  tomonidan  sug„urtalangan  va  ishonchlilik  darajalari 

yuqori  bo„ladi.  Ular  xususiy  sektorning  qimmatli  qog„ozlaridan 

foydalanmaslikka  harakat  qiladilar.  Mayda  moliya  institutlarining 

iqtisodiy  ixtiloflar  natijasida  katta  yo„qotishlarga  uchrash  xatari  yuqori 

bo„lganligi tufayli ular bu yo„qotishlarni qoplash maqsadida ishonchli va 

barqaror qimmatli qog„ozlarga o„z mablag„larini yo„naltiradilar. 

Yirik  banklar  esa,  aksincha,  mayda  va  xususiy  sektorlar  xorijiy 

qimmatli  qog„ozlariga  hamda  mahalliy  hokimiyat  qog„ozlariga 

joylashtiradilar.  Albatta,  bu  qimmatli  qog„ozlarga  yo„naltirilgan 

mablag„lar uchun yuqori xatar mavjud. Investitsiya qimmatli qog„ozlari 

bank  aktivining  1/5  qismidan  to  1/3  qismigacha  hajmda  bo„lib,  bank 

daromadining  1/5  qismida  daromad  keltiradi.  Kredit  portfeli  esa  bank 

aktivining  yarmidan  ko„prog„ini  tashkil  qilib,  bank  daromadining  3/5 

qismi  hajmida  daromad  keltirishi  mumkin.  Lekin  bank  mablag„larini 

qimmatli  qog„ozlar  investitsiyasiga  ko„proq  yo„naltirilishining  afzalligi 

shundaki,  daromad  solig„ining  hajmi  ancha  qisqaradi  va  bank  uchun 

bo„lgan umumiy xatar darajasi sezilarli darajada pasayadi.  

[139]. Bankning investitsiya vositalarini tanlash jarayoniga quyidagi 

omillar ta‟sir qiladi: 



 

ko„zda tutilgan daromad me‟yori; 



 

soliq xususiyatlari; 



 

foiz risk; 



 

kredit riski; 

---

 

227 



 

ishbilarmonlik (xizmat yuzasidan) riski; 



 

balanslanmagan (muvozanatlashmagan) likvidlik riski; 



 

muddatidan oldin qaytarib olish riski; 



 

inflatsiya (pulning qadrsizlanishi) riski; 



 

garov talabnomalari.