Ўзбeкистoн рeспубликaси oлий вa ўртa мaxсус тaълим вaзирлиги тoшкeнт aрxитeктурa қурилиш институти

Бир балкали осма кранлар 
сув иншоотларида жуда кенг ишлатилади, чунки 
улар учун краности йўллари талаб қилинмайди, бу иншоотнинг қурилиш қисмини 
соддалаштиради. Бир балкали осма кран иккита кареткага осилган иккитавр 
бўлагини акс эттиради, кареткалардан ҳар бири осма кран йўли бўйлаб иккитаврда 
ҳаракатланади (пастдан тўсин балкаларига маҳкамланади). Каретка ва краннинг 
ҳаракатланувчи механизми жойлашган кран балкаси (иккитавр) бўйича, юкни 
кўтариш учун қўл ёки электр тали ҳаракатланади. 
Осма бир балкали қўлда ишлатилувчи кранлар юк кўтарувчанлиги 0,5-5 т, юк 
кўтариш узунлиги 3,6-11,4 м, баландлиги 3-12 м; электр кранлар – юк 
кўтарувчанлиги 1-5 т, юк кўтариш узунлиги 3,6-18 м, баландлиги 6-36 м, юкни 

---

87 
кўтариш тезлиги 0,13 м/с, талининг ҳаракатланиш тезлиги 0,33 м/с ва краннинг 
ҳаракатланиш тезлиги 0,5 м/с ҳолатда ишлаб чиқарилади. 
Кўприкли кранлар
(қўл ва электр) юк кўтарувчанлиги ва қанотига кўра, бир 
ва икки балкали ишлаб чиқарилади. Краности йўллари колонналар консолига ёки 
девор пилястраларига ўрнатилади. Кўприкли қўл кранлари юк кўтарувчанлиги 3,2; 
5 ва 8 т, қаноти (пролети) 4.5; 7,5; 10,5; 13,5 ва 16,5 м ли (юкларни 12 м гача 
баландликка кўтариш учун қанотлари 0,5 м га оширилган кранларни ҳам тайёрлаш 
мумкин) ишлаб чиқарилади. Электр
кранлар юк кўтарувчанлиги 5 ва 10 т, қаноти 
11-32 м ли ишлаб чиқарилади. 
Кўприкли радиал кранлар
(марказий таянч атрофида айланувчи) режаси 
думалоқ шаклдаги насос станцияларда ўрнатиш учун мўлжалланган. Юк
кўтарувчанлиги 5 ва 8 т бўлган, қўл приводли кўприкли радиал кранлар 
иккитаврли балкалардан ташкил топган, улар бўйича қўл приводли тали 
ҳаракатланади. Балка бир томондан радиал-сферик подшипникли цапфа билан 
тугалланади, у юк ва крандан вертикал юкламани қабул қилади ва уни марказий 
таянчга узатади; бошқа томондан эса – кўтарма балка торцли балка (режада 
қайрилган) билан бирлашган, бу балка айланма рельс бўйича ҳаракатланувчи 
ғилдираклар (приводли ва бўш) билан жиҳозланган. Торцли балка кўтарма балка 
билан подкослар билан бирлашган. Битта подкосда кранни ҳаракатлантирувчи 
приводли механизм (қўлда) жойлашган.