Ўзбeкистoн рeспубликaси oлий вa ўртa мaxсус тaълим вaзирлиги aндижoн дaвлaт унивeрситети

Биотик омиллар билан танишув паразит ҳашаротлар.
Режа:

1. 
   Ҳашаротларга намлик таъсири
   
2. 
   Ҳарорат ва ёғиннинг ҳашаротларга таъсирини аниқлаш
   

Табиий шароитда ҳашаротларга ҳарорат билан намликнинг биргаликда таъсирини баҳолашда климограмма усулидан фойдаланилади.

Климограмма харорат ва йиллик ўртача ёғининг ойлик кўрсаткичлари асосида тузилади: ординат ўқига харорат, абсцисса ўқига ёғин миқдори (мм) жойлаштирилади. Кесишган нуқталар навбатма-навбат, ойма-ой қўшиб борилади, натижада нотўғри кўпбурчак хосил бўлади, бу кўпбурчак климограммани ифодалайди. Климограмманинг юқори чўзилганлиги ёзнинг иссиқ ва қуруқ келганлиги қишнинг жуда совуқ келганлигини, ўнга чўзилганлиги шу ойларда намлик юқори бўлганлиги кўрсатади.
Ҳашарот тури жуда кам кўпайиб кетган йилда тузилган климограмма билан камайиб кетган йилдаги тузилган климограммани солиштириш орқали конкрет харорат ва ёғин миқдорининг ахамиятини аниқлашда, шу тур учун қулай хамда ноқулай яшаш шароит яратишда аҳамиятга эга.
Ҳарорат ва ёғиннинг ҳашаротларга таъсирини аниқлашда Б. Уваров томонидан таклиф этилган биоклимограмма воситаси билан график усулда ифодалаш қулай.


Ҳашаротларнинг ривожланишини озиқланиш занжири, иқтисодий зарар етказиш бўсағасини анқилаш.

Овқатланиш занжири хосил қиладиган озиқавий алоқа негизидан хар хил турлар орасида юзага келадиган биотик ўзаро алоқаларининг роли айниқса каттадир.

Овқатланиш занжири одатда 3-4 звенодан ёки тропфик даражасидан ташкил топади - биринчиси хазм махсулотлар ўсимликни синтезлаш натижасида хосил бўлади: фитофаглар иккинчисини, йиртқичлар ва паразитлар, яъни гўштхўрлар учинчиси, гўштхўрлар гўштхўрлар билан овқатланиши тўртинчи звенони ташкил этади.
Биоценозда овқатланиш занжири унинг тропфик структурасини ташкил этади.
Экосиситемаларнинг функциялари хар бир тропфик даражада маълум миқдорда тирик материяни, яъни биомассани хосил қилади.
Биосферада хамма турлар ўз ролини ўйнаб, биосфералар ўзини кўп асрлик эволюция процессида хосил бўлган организмларнинг хилма-хиллиги умуминсониятнинг бойлиги хисобланади, деган фикрни чиқарди. Чамаси хамма турлар айримларидан мустасно, мухофази қилишни талаб этади.