Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта масус таълим вазирлиги

METALLURGIYАDA NEFT VA GAZDAN FOYDALANISH

O’zbekiston issiqlik energiyasi 97% gaz va neft mahsulotlariga to’g’ri keladi. Metallurgiyada neft va gazdan foydalaniladigan asosiy obyekt, bu metall quyuvchi pechlar hisoblanadi. Butun dunyo bo’yicha metallurgiya sohasida koks va ko’mirdan foydalanish miqyosi kamayib, neft mahsuloti bo’lmish mazut va gazning mavqei tobora oshib bormoqda. O’zbekistonda hozirgi kunda metallurgiya sohasiga qarashli Bekoboddagi O’zbekiston metallurgiya zavodi, Navoiy va Olmaliqdagi tog’-metallurgiya kombinati eng katta korxonalardan hisoblanadi. Bulardan tashqari, mashinasozlik zavodlarining deyarli barchasida metall quyish sexlari mavjud bo’lib, gazdan metallurgiya sanoatida O’zbekistonda birinchi bo’lib Olmaliqdagi tog’-metallurgiya kombinatiga qarashli mis zavodida qo’llanildi. Keyinchalik O’zbekistondagi boshqa metallurgiya zavodi pechlarida gazdan foydalanish yo’lga qo’yildi. Bu o’z navbatida qo’shimcha po’lat eritib olishni, uning tannarxining keskin pasaytirishini, jarayon samaradorligini oshirishni ta'minlab berdi.

Gazni metallurgiya pechlarida ishlatishdagi asosiy muammolardan biri, uning to’liq yonishini ta'minlash bo’lib, buning uchun domna pechlarining yondirgichlarini takomillashtirib, gazning to’liq yonishiga erishish zarur. Shuni ham aytish kerakki, gaz bilan eritib olingan cho’yan mahsulotlari, koks bilan eritib olinganiga nisbatan ancha yuqori sifatli, tannarxi esa 40% arzon tushadi.
Metall quyish sexlari ham to’liq gazdan foydalanishga o’tmoqda. Buning natijasida jarayonlar samaradorligi o’sishi bilan birgalikda atрof-muhitning ekologik holati ham keskin yaxshilanib bormoqda.


GAZDAN QURILISH SANOATIDA FOYDALANISH

Qurilish sanoatida gaz, asosan, qurilish materiallarini tayyorlash sohasida ishlatilmoqda.

Asosiy qurilish materiallari: g’isht, sement, alebastr, gips, ohak kabilarni tayyorlash jarayonlari qizdirish, isitish va pishitish bilan bog’liqligi tufayli, qurilish sanoatida ham gazdan ko’p miqdorda foydalanilmoqda.
Hozirgi kunda sement, oyna ishlab chiqarish, deyarli to’liq gazdan foydalanilgan holda ishlab chiqarilmoqda.
G’isht, keramzit, quvurlar, qoplama plitkalarni tayyorlash 70-90% gacha gazdan foydalanilgan holda bajariladi.
Qurilish sanoatida ham gazdan foydalanishda, uning to’liq yonishini ta'minlash uchun yondirgichlarni takomillashtirish asosiy vazifa bo’lib turibdi.