Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта масус таълим вазирлиги

2-jadval

Davlatlar	Neft qazib olish, mln.m.^3	Maksimal qazib olingan neft		Minimal qazib olingan neft
		mln.t	yil	mln.t	yil
1.S.Arabistoni	465	575	1980	184	1985
2.Eron	209	329	1977	91	1981
3.Venesuella	140	140	1997	91	1985
4.BAA	125	125	1997	59	1985
5.Quvayt	116	145	1979	11	1991
6.Nigeriya	109	134	1979	72	1983
7.Liviya	81	121	1979	56	1987
8.Iroq	80	202	1979	56	1987
9.Indoneziya	77	98	1977	67	1987
10.Jazoir	49	67	1978	38	1987
11.Qatar	42	29	1979	13	1987
OPEK	1476	1790	1977	870	1985

OPEK tashkilotining Nizomi Karakas (Venesuella) da 1961-yilda qabul qilingan va keyinchalik ko’pgina o’zgartirishlar kiritilgan. OPEK tashkilotiga kiruvchi davlatlar 2-jadvalda keltirilgan. 1970-yilga kelib Liviya neft narxini oshirishni talab qildi va OPEKni boshqa a'zolari ham uni quvvatladilar. Natijada 1971-yil neftning bahosi bir necha baravarga oshdi.

Tashkilotning oliy organi yiliga 2 marta chaqiriladigan konferensiya bo’lib, unda ishtirokchi mamlakatlar ishlab chiqarish stрategiyasi va narxlar ko’pib chiqariladi va tasdiqlanadi. Ularning idorasi Avstriyada joylashgan.
Jahon yoqilg'i energetika balansida neft va gazning salmog'i to’xtovsiz oshib bormoqda.
3-jadval
Asosiy neft qazib oluvchi davlatlar

Davlat	Neftni qazib olish mln.t
	1964y	1974y	1987y	1993y
AQSH	379	432	460	340
Saudiya Arabistoni	86	412	209.5	402.5
Eron	83	301	112.5	181
Venesuella	177	156	90.2	116
Quvayt	106	112	61	93
Nigeriya	-	112	64	94.5
Kanada	37	80.5	86	97
Liviya	41	77	46.5	68
Indoneziya	22	71.5	64.1	66
Jazoir	26.5	49	29.5	37.4
Hitoy	-	-	133	145
Buyuk Britaniya	-	-	122	96
Meksika	-	-	143	155

Hozirgi vaqtda yoqilg'ini bu turlari jahonda energiyaga bo’lgan ehtiyojning 70-75% ini qondiryapti. Neft va gazni qazib chiqarishni ko’paytirish evaziga energiya iste'mol qilish ortib bormoqda. Yer kurrasida neft zaxiralari 250-300 rayonlarda mujassamlashgan bo’lib, bu zaxiralar hozirgi vaqtda 95,0 mlrd. tonnadan ziyodroqdir. Neft konlari ishga tushirilgandan buyon (1850-yildan 1990-yilgacha) esa yer qa'ridan 50 mlrd, tonnadan ortiq neft qazib chiqarildi.

Neft va tabiiy gazning yirik zaxiralari O’zbekiston hududida ham joylashgan: (Qashqadaryo viloyati, Farg'ona vohasi) bu yerlarda o’nlab million tonna neft va o’nlab mlrd.m³ gaz bor. Neftning umumiy miqdori bundan ham ko’p bo’lishi mumkin, lekin uni ko’p zaxira konlari aniqlanmagan.
Sanoatda sarflanayotgan kapital mablag'larning uchdan bir qismiga yaqini respublika energetika resurslarini rivojlantirishga ketmoqda. Respublikada neftni qayta ishlash va neft mahsulotlariga bo’lgan ehtiyojni qondirish borasida juda katta ishlar olib borilmoqda.
Neftni qayta ishlash va neft-kimyo sanoati respublika xalq xo’jaligining yetakchi tarmoqlari orasida birinchi o’rinda turadi. Neftni qayta ishlash sanoati uch yuzdan ziyod turdagi neft mahsulotlarini ishlab chiqaradi. Aviatsiya va avtomobil benzinlari, reaktiv yonilg'i, dizel yonilg'isi, kerosin, moylash materiallari, parafin, bitum va boshqalar asosiy mahsulotlardir.
Neft kimyosi rivojlanishi tufayli assortiment ko’paymoqda. Hozirgi vaqtda neftni qayta ishlash va neft-kimyo sanoati 700 dan ziyod turda mahsulot ishlab chiqarmoqda.




2.1. Ma’ruza mashg‘ulotining o‘qitish texnologiyasi.

Vaqti – 2 soat	Talabalar soni 55 nafar
O‘quv mashg‘ulotining shakli	Кириш, визуал маъруза
Ma’ruza mashg‘ulotining rejasi	2.1. Markaziy osiyoda neftni qayta ishlash sanoatini rivojlantirish istiqbollari. 2.2. Neft va gazni xalk xujaligidagi asosiy o’rni.
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: Motor yoqilg'isi va moylariga, bitum va koksga, mazut va suyultirilgan gaz mahsulotlarining ishlab chiqarilishi jarayonini o’rganish.
Педагогик вазифалар: - Motor yoqilg'isi va moylariga, bitum va koksga, mazut va suyultirilgan gazga tez sur’atlar bilan o’sib borayotgan ehtiyoj neftni qayta ishlash va neft kimyo sanoati oldiga neft mahsulotlarini ishlab chiqarish hajmini, ularning sifatini yaxshilash va ishlab chiqarish samaradorligini oshirish yuzasidan va respublikaning neft mahsulotlariga bo’lgan ehtiyojini ichki rezervlar hisobiga oshirish yuzasidan ulkan vazifalar qo’yilganligini. - Respublika neftni qayta ishlash sanoati shu ehtiyojlarni hozircha to’la qondirayotganligini va yaqin yillar ichida O’zbekistonda asosiy neft mahsulotlari ishlab chiqarish iste'mol hajmi darajasida ko’payib borayotganligini o’rgatish.	O‘quv faoliyatining natijalari: Talaba: - Motor yoqilg'isi va moylariga, bitum va koksga, mazut va suyultirilgan gazni ishlab chiqarishni neft kimyo sanoatida tutgan o’rnini o’rganib, gapirib beradilar; - Neftni qayta ishlash sanoati hozircha to’la qondirayotganligini va yaqin yillar ichida asosiy neft mahsulotlari ishlab chiqarish iste'mol hajmi darajasida ko’payib borayotganligini untirib beradilar;
O‘qitish uslubi va texnikasi	- Vizual va prezintatsiya ma’ruza, blits – surov, bayon qilish .
O‘qitish vositalari	- Ma’ruzalar matni, proyektor, virtual ko‘rgazma, doska, bo‘r.
O‘qitish shakli	- Jamoa, gurux va juftlikda ishlash.
O‘qitish shart-sharoitlari	- Proyektor, jihozlangan auditoriya.

Ma’ruza mashg‘ulotlarining texnologik xaritasi (2-mashg‘ulot)

Bosqichlar vaqti:	Faoliyat mazmuni
	O‘qituvchi	Talaba
1-bosqich. Kirish (10 minut)	1.1. O‘quv mashg‘ulotining mavzu va rejasini hamda kutilayotgan natijalar haqida ma’lum qilinadi.	1.1. Эшитадилар, кўрадилар ва ёзиб оладилар.
2-bosqich. Asosiy (60 minut)	2.1. Talabalar e’tiborini rejadagi savollar va ulardagi tushunchalarga qaratadi va tezkor savol-javob o‘tkazadi. 2.2. O‘qituvchi ma’ruzani bayon etishda davom etadi. O’zbekistonda NQIZlarida olib borilayotgan ishlarning samarali tomonlari tug’risida so’z yuritadi. a) neftni qayta ishlash natijasida xosil bo’ladigan mahsulotlarni tushuntirib beradi? b) sizning fikringizcha qaysi jarayon o’sish sur’atlar bilan ketmoqda? 2.3. Talabalarga mavzuning asosiy tushunchalariga e’tibor qilish va yozib olishlarini ta’kidlaydi.	2.1. Talabalar javob beradilar. 2.2. Eshitadi va yozib boradi. Har bir savolga javob berishga harakat qiladi. 2.3. Tushunchalarni yozib oladi va ularni eslab qoladi.
3-bosqich. Yakuniy (10 minut)	3.1. Ma’ruzaga yakun yasaydi va talabalar e’tiborini asosiy masalalarga qaratadi. Faol ishtirok etgan talabalarni rag‘batlantiradi. 3.2. Mustakil ish uchun vazifa: NQIZlari xaqida umumiy malumotga ega bo’lish. Va zavodlar xaqida to’liq o’rganib kelish.	3.1. Eshitadi va aniqlashtiradi. 3.2. Topshiriqni yozib oladi.

.