Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

Билвосита харажатлар
- бевосита ишлаб чиқаришда қатнашмайдиган, 
балки ишлаб чиқаришни ташкил қилишда, бошқаришда ва алоҳида тармоққа 
хизмат кўрсатувчи ходимларнинг меҳнат харажатлари.
Бошланғич қиймат
- асосий фондларни ташкил этишдаги ҳақиқий 
сарфланган харажатлар. 
Бош (етакчи)тармоқ
- бош тармоқ деб, қишлоқ хўжалиги ялпи ва товар 
маҳсулотида юқори салмоқни эгаллаган тармоққа айтилади. Асосий тармоқ 
корхонанинг ихтисослашишини аниқлайди.
Буюмлашган меҳнат харажатлари
- у ўз ичига машина, минерал 
ўғитлар ва бошқаларда буюмлашган саноат ходимларининг меҳнатини ҳамда 
ишлаб чиқаришнинг олдинги босқичларида ва уруғ, ем-хашакда ва қишлоқ 
хўжалигидан чиқадиган меҳнат предметларида буюмлашган меҳнат 
харажатларини олади. 
Бўз ерлар - 
бўз ерларга олдин экинзор бўлган, лекин турли сабабларга 
кўра қишлоқ хўжалиги экинлари (бир йилдан кўп) экилмаётган ер участкалари 
киради. 
 В 
 Г
Д Деҳқон хўжалиги
- деҳқон хўжалиги деганда, ўз мулки ёки ижарага 
олинган ер, сув, бошқа восита ва мол мулклардан фойдаланиш асосида
маҳсулот ишлаб чиқаришни, қайта ишлашни, сақлашни ва сотишни амалга 
оширувчи, оилавий, оилавий-меҳнат ёки бир қанча шахсларнинг биргалашган 
меҳнатига асосланган, юридик шахс ҳуқуқига эга бўлган мустақил хўжалик 
субъекти тушунилади.
Дифференциал рента I
- Дифференциал рента I нинг ташкил топиши ер 
ресурсларининг чегараланганлиги, уларнинг сифати жиҳатидан турли-

---

352 
туманлиги, шунингдек қишлоқ хўжалик оборотига нафақат яхши ерларни, 
шунингдек ўртача ва ёмон ер участкаларини ҳам жалб қилиш зарурияти билан 
боғланган, ер участкаларининг жойлашган ўринларидаги фарқларга ҳам 
боғлиқ. Ер эгалари сифат жиҳатидан турлича бўлган ер участкаларига бир хил 
миқдорда меҳнат ва маблағ сарфлаб, улардан ҳар хил натижа оладилар. Яхши 
ерлардан фойдаланувчи ер эгалари, ёмон ерда ишлайдиганларга нисбатан, ҳар 
бир гектаридан қўшимча маҳсулот оладилар. Улар маҳсулот бирлиги ҳисобига
оз миқдорда жонли ва буюмлашган меҳнат сарфлайдилар. Уларга маҳсулот 
бирлигини ишлаб чиқариш анча арзонга тушади, уларда маҳсулотнинг 
индивидуал қиймати паст бўлади, натижада маҳсулдорлик бўйича 
дифференциал рента I га айланадиган қўшимча даромад вужудга келади. 
Дифференциал рента I, шунингдек ер участкаларининг бозорга яқин ёки узоқ 
жойлашишига қараб транспорт йўллари ва бошқалар оқибатида ҳам ҳосил 
бўлади. Бу фарқлар маҳсулот бирлигига тўғри келадиган транспорт ва бошқа 
харажатларнинг нотекислигини келтириб чиқаради, бу эса жойлашган жойига 
қараб дифференциал рента I ташкил топиши учун шароит яратади.