Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкeнт тиббиёт акадeмияси

Назорат саволлари:
1. Ахлоқ (етика) нинг қайси бўлимларини биласиз ?.
2. Махсус этика юналишларида қандай фарқлар бор?
3. Ахлоқий плюрализмнинг 4 даражасини айтиб беринг.
4. Аҳлоқнинг асосий таъмоиллари нимадан иборат?
5. Мейёрий аҳлоқий этиканинг назарияларини айтиб беринг


Мавзу 3: Хулқ-атвор стандартлари: ижтимоий шартномалар назарияси
Хулқ-атвор стандартлари - бу ахлоқ нуқтаи назаридан қабул қилинган қарорларни баҳолашда қўлланилиши керак бўлган воситалар.
Хулқ-атвор стандартлари – ўлчов (мерила), бизнес этикаси мезонлари бўлиб; улар учун ҳар қандай ҳаракатни тўғри ёки нотўғри хатти-ҳаракат қилиш тўғрисида қарорлар қабул қилади. Ушбу стандартлардан ахлоқий тўғрилаш ёки бошқа эчимни аниқлаш учун ишлатилиш мумкин.
Бизнес муносабатларда (етика) ахлоқ - бу олдин ҳам бўлган, ёки қарор қабул қилиш сўнгида, (бу жамиятнинг маданиятига хос маънавий стандартларига улар нуқтаи назаридан асосланган қарорларни баҳолаш жараёни Фритзсче асосида). Қарор хулқ-атворни баҳолаб бериш учун, турли мезонларни бир қатор ўз ичига олиши керак ва хулқ-атвор стандартлар мажмуига эга бўлиши керак. Муайян ечим олиб қўйишдан аввал, бир ёки бир неча иқтисодий, сиёсий, технологик, ижтимоий ёки ахлоқий жиҳатлари кўриб чиқилиши керак. Қайси бирлари ҳисобга олинади, ҳал этилиши муаммонинг табиатига боғлиқ бўлади. Ходимларга компенсатсия тўлаш тўғрисида қарор қабул қилишда сиз технологик жиҳатни топа олмайсиз, янги алоқа тизими тўғрисидаги қарорда эса бундай компонент бўлиши мумкин.
Кўпинча, қийинчиликларга дуч келган одамларнинг қарори хуқуқий асослангандан кейин эcнимини топадилар. Бироқ, бошқа одамлар, айниқса ушбу қарорга тегишли бўлганлар, амалга оширилгандан кейин эчимларини маънавий баҳолайдилар. Менежерлар учун қарорларнинг маънавий томонини олиб чиқишдан олдин баҳолаш жуда муҳимдир. Бизнес қарор қабул қилишда иш муносабатлар ахлоқий стандартлардан фойдаланишни ўз ичига олади. Ишбилармонлик этикаси бизнес қарорларида ахлоқий меъёрлардан фойдаланишни ўз ичига олади. Шуни таъкидлаш керакки, бу стандартларни аниқлаш ҳақидагина эмас, балки фойдаланиш ҳақида ҳамдир. Ишбилармонлик этикаси - бу биринчи навбатда ўзига хос ахлоқий меъёрлар ва умумий ахлоқий тамойиллардан ташкил топган, шунингдек ахлоқий меъёрларни аниқлаш билан шуғулланадиган, меёрий (норматив) этика эмас, балки амалий этиканинг бир шаклидир.
Ахлоқий меъёрлар хулқ -атворнинг айрим турларини - ёлғон гапириш, уғирлик, қотиллик ва бошқаларни тақиқлайди. Ахлоқий тамойиллар хулқ -атворнинг умумий асосини беради ва қарор қабул қилишни талаб қиладиган вазиятларнинг кенг доирасида қўлланиши мумкин.
Қарорларнинг ахлоқий мезонларини баҳолаш учун асос сифатида биз қуйидаги учта назарияда шаклланган тамойиллардан фойдаланамиз: учинчисидан биринчиси – бу ижтимоий шартномаларнинг ажралмас назариясидир.
Кейин биз қарор қабул қилишнинг ахлоқий мезонларини баҳолаш учун ишлатилиши мумкин бўлган турли мезонларни тақдим этиш учун телеологик (експресионалист) ва деонтологик (натижасиз) ахлоқий тамойилларни кўриб чиқамиз.