Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги

ArсGIS дастурида хариталар яратиш 
СамДАҚИ ўқитувчиси У.А.Бердикулов 
СамДАҚИ 2-курс магистранти А.Н.Қобилов (СамДАҚИ) 
Ҳозирги кунда республикамизда барча соҳаларда шу жумладан аҳоли 
яшаш жойлари, қишлоқ хўжалиги корхонларида ахборот технологиялари шу 
даражада ривожландики, уларда кадастр ишларини такомиллаштириш давр 
талабига айланди ва бошқа соҳаларда рақамли хариталар билан ишлаш ва 
уларнинг самарадорлигини ошириш учун хам янги дастурлар ва замонавий 
асбобларда амалга оширилмоқда. Шу жумладан Arс GIS 9.3 дастурида 
рақамли хариталар билан ишлаш
 
имкониятларини янада кенгайтириш ҳамда 
такомиллаштириш мақсадида дастурда рақамли хариталар билан ишлаш 
амалиётга тадбиқ қилинмоқда. 
Arc GIS 9.3 ЕSRI компанияси томонидан ишлаб чикилган бўлиб, бу 
обектларни географик маълумотлари ва атрибут маълумотлари билан 
биргаликда ишлаш имкониятини беради.
Республикамиз кадастр хизматлари даражасини ҳозирги замон 
талаблабларига мос тарзда ташкил этиш учун, давлат бюджетидан хар йили 
ажратиладиган катта маблағлар эвазига, мавжуд ер майдонлари ва кўчмас 
мулк 
объектларини 
электрон 
хариталарга 
тушириш 
ва 
кадастр 
маълумотларни тезкор қайта ишлаш бўйича автоматлашган тизим жорий 
этиш борасида катта ишлар олиб борилмоқда. Бугунги кунда, кадастр 
маълумотларини автоматлаштирилган тизими хали янги ва энди шаклланиб 
келаётган бўлганлиги боис, бу тизим асосан тор доирадаги давлат 
мақсадларга хизмат қилиб келмоқда. Ваҳоланки, ривожланган давлатларда 
кадастр хизматлари нафақат давлат эҳтиёжлари учун балки кўчмас мулк 
объектларига боғлиқ бўлган иқтисодий муносабатларга кирувчи турли 
муниципал, камунал хизмат кўрсатувчи, маркетинг, қурилиш транспорт 
логистик ва бошқа турдаги хизмат кўрсатувчи ташкилотлар фаолиятлари 
самарадорликларини оширишга хизмат қилади. 
Мисол учун қишлоқ аҳоли ерларини чегараси бўйлаб ўлчаганда 
15гектар чиқса хар битта аҳолининг ҚФЙ китобидаги хисоб китобини қўшиб 
чиқсак 15 гектарни бермайди. Бу муаммоларни ечишда хозирги кундаги 
замонавий электрон асбов ускуналардан фойданиб рақамли хариталарни 
яратиб бу муаммоларни ечиш мумкин. ArcGIS дастуридан фойдаланиб 
қишлоқ аҳоли ерларининг рақамли кадастр харитасини яратилса қишлоқ 
аҳолиси ҳамда давлатимиз учун катта фойда келтириади. Мисол учун ArcGIS 
дастурида рақамли хариталар яратилса унга барча турдаги малумотларни 
жойлаштирсак бўлади. Бу маълумотлардан махалла фуқаролар йиғини ва 
бошқа ташкилотлар хам бемалол фойдаланса бўлади. Бундан фойдаланиш 

---

20 
учун ArcGIS дастури харитани очиб аҳоли ва бошқа ташкилотлар хақида 
маълумотлар олишимиз мумкин. 
Хулоса қилиб шуни таъкидлаш керакки, ҳозирги кунда юқори 
аниқликдаги рақамли хариталарни тузишда Arс GIS дастурини қўллаш 
фойдаланувчининг вақтини тежайди ва олиб борилаётган ишларни 
осонлаштиради. Ушбу рақамли хариталарни ишлаб чиқаришга жорий этиш 
иш унумдорлигини оширишда катта аҳамият касб этади. 
1-Расм қишлоқ аҳолси ерининг 2-Расм қишлоқ аҳолсиниг ArcGIS 
харитаси дастурида тайёрланган харитаси