Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги

ArcGIS 9.3 дастуридан фойдаланиб, тарихий маданий объектлар давлат 
кадастрини юритишда электрон рақамли хариталарда маълумотлар 
баъзасини яратиш 
Илмий раҳбар: Раҳимов Улуғбек 
Талаба: Абдураҳмонов Шуҳрат (СамДАҚИ) 
 
Электрон хариталарни яратиш учун янги замонавий асбоблар ва 
дастурлар зарур бўлади. Шу жумладан ҳозирда ишлаб чиқаришда 
қўлланилаётган ArcGIS 9.3 дастури янги рақамли хариталарни яратишда 
жуда қўлайликлар яратмоқда. Ушбу дастур ёрдамида яратилган хариталар 
билан ишлаш фойдаланувчининг имкониятларини янада кенгайтиради. 
Шунинг учун ушбу дастур ёрдамида тарихий маданий объектлар харитасини 
яратиш ва такомиллаштириш, маълумотлар баъзасини тўлдириш давр талаби 
ҳисобланади. 
ArcGIS 9.3 дастури тарихий маданий объектларни географик 
маълумотлари ва атрибут маълумотлари билан биргаликда ишлаш 
имкониятини беради. 
ArcGIS 9.3 дастурида маълумотлар базасини йиғиш ва сақлаш жуда 
қўлай. ArcGIS 9.3 дастурида электрон хариталарни яратиш учун 
қуйидагиларни бажаришимиз керак. 
-ArcGIS 9.3 дастурининг ArcView қисми компьютер базасига 
ўрнатилади; 
-жойни ҳаводан туриб рақамли фотокамера ёрдамида суратга 
туширилади; 
-трансформацияланган 
суратлардан 
жойнинг 
фотоплани 
ёки 
фотосхемаси тузилади; 
-фотоплан олиб жойга бориб, дешифрофка қилинади; 
-суратларни ArcGIS дастурига масштаб бўйича туширамиз; 

---

13 
-дешифрофка қилинган фотоплан ёки фотосхемага қараб ArcGIS 
дастурига электрон харита чизилади, шу билан биргаликда маълумотлар ҳам 
компьютерга киритилиб борилади. 
ArcGIS дастури асосий икки қисмдан иборат. 
1.ArcMap;
2.Arc Catalog. 
1 бўлим ArcMap географик объектларни атрибут маълумотлар билан 
ишлашга қўлланилади. 
Ишчи ойнадан ArcMap ни яъни, дастурни ишга тушириш учун, ишчи 
ойнадан ArcMap нинг устига сичқончанинг чап тугмасини босиш орқали 
ишчи ҳолатга туширилади (1.1 расм). 
1.1 – расм. 
2бўлим Arc Catalog бу маълумотларни бошқариш (1.2 расм). 
1.2расм.