Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

Kalit so‘zlar: ixtioftirius, trofont, anoroksiya, makronukleus, gipervintiliya. 
Baliq xo‘jaliklarida baliq parazitlarini o‘rganish, baliqlarning parazitlarini 
yig‘ish va ularni yorib o‘rganishni V.A.Dogel boshlab bergan. Baliqlar juda 
ko‘pchilik parazitlar uchun qo‘shimcha xo‘jayinlar yoki ikkinchi oraliq xo‘jayin 
vazifasini bajaradi. Ba`zi parazitlar uchun esa asosiy xo‘jayindir. Tabiatda 
uchrovchi keng tasmasimon chuvalchangda birinchi xo‘jayin siklop bo‘lsa, 
ikkinchi oraliq xo‘jayin baliqlar hisoblanadi. Baliqlarda tripanosomalarning 
ayrim turlari, miksosporalilar, mushuk ikki so‘rg‘ichlisi,
 
metagonimus, 
monogeniyalardan daktilogirus va girodaktilus, trematodalar, serbar tasmasimon 
chuvalchang, oddiy baliq zulugi,
 
chig‘anoqli zuluk-klepsina, ikki pallali 
mollyuskalardan chuchuk suv marvariddorlari (
Margaritifera) 
va tishsizlarning 
(Anodonta)
lichinkalari, gloxidiylar, karp bitlari yoki karpxo‘rlar turkumi 
vakillari va turli parazitlar parazitlik qiladi. [1, 2, 3].
Infuzoriyalar 
(Infusoria)
yoki Kipriklilar 
(Ciliophora)
tipi vakillari ko’lmak 
suvlardan tortib dengiz, okeanlargacha bo’lgan hamma suvlarda va nam 
tuproqlarda uchraydi, 7500 ga yaqin turi bor. Ba'zi turlari esa umurtqasiz va 
umurtqali hayvonlarda hamda odamlarda parazitlik qiladi. 
Sinf: Kipriklilar
-
Ciliophora
 
Turkum: Hymmenostomatida 
Oila:
Ichthyophthiriidae
 
Avlod: Ixtioftirius
-
Ichthyophthirius
 
Tur: Ixtioftirius
-
Ichthyophthirius multifilus Fuket, 1876
 
Baliqlarda uchrovchi eng xafli parazitlardan biri kiprikli infuzoriyalar sinfiga 
kiruvchi Ixtioftirius 
(Ichthyophthirius multifilus) 
chuchuk suv baliqlarining 
jabrasi va epiteliysi, terisida, qanotlarida parazitlik qilib yara hosil qiladi. 1876-
yilda fransuz parazitologi Fuke tomonidan kipriksimon ixtioftirius paraziti 
aniqlandi. Bu kasallikda teri va qanotlarda makroskopik holda ko‘rinadigan 
trofontlar (diametri 1mm gacha) odatda oq nuqta holida ko‘rinadi. Bu parazitning 
yuvenil davridagi individlari jabra va terida yaxshi joylashib, oziqlanadi va hajmi 
ortadi. Ma`lum vaqtdan so‘ng parazit suvga chiqib, sistaga o‘raladi. Sistada 
ko‘payish jarayoni boshlanadi. Sistadan chiqqan yosh ixtioftiriuslar yana baliqlar 
terisi va jabrasiga yopishib o‘z taraqqiyotini davom ettiradi. Bu parazit keltirib 
chiqaradigan kasallikdan baliq chavoqlarning 90-100 % nobud bo‘ladi. 
Ixtioftiriuslardan, ayniqsa, zog‘ora baliq, gulmoyi baliq, do‘ngpeshona baliq, oq 
amur baliq va losossimon baliqlar ko‘p zarar ko‘radi. [1, 2, 3]. 
151 

---