|
6. Педагогик маҳоратнинг шаклланганлик меъзонлар:
- мақсадга йўналтирилганлик;
- маҳсулдорлик (ўқувчилар билим даражаси ва тарбияланганликлари натижалари);
- оптималлик (воситалар танлашда);
фаолият мазмуни бўйича ижодкорлик. Маҳорат эгаллашнинг бир неча
даражалари босқичларини ажратиш мумкин. Олий ўқув юртлари вазифалари
унинг тайёргарлигининг бошланғич асоси махорат асослари билан
таништириш, йўналтирилганликни шакллантириш, билим бериш,
қобилиятни ривожлантириш, техникани эгаллашга ёрдам бериш.
Педагогик сйтуация (ҳолат) ва педагогик масала, Педагогик масала бу педагогик маҳоратнинг асосий хужайраси бўлиб, уни ҳал этиш педагог касбий даражасининг юқорилигини кўрсатиб беради. Педагогик масала бўлган педагогик ҳолатни ўзгартириш мақсадида уни тушуниб етишдир. Бутун педагогик фаолият педагогик масалалар занжирларидан иборат. У ўқитувчи ва ўқувчилар томонидан атайлаб ёки тасодифан юзага келтирилади.
Мактаб хаёти бошланмокда. Кеч колган ўқувчи синфга кириб келди (педагогик ситуация). Уй вазифасинй текшириш кетяпти. Иккига ўқувчи тайёрланмай келибди - бу ҳам ситуация. Янги темани тушунтириш жараёнида ўқувчилар бир-бирига хат узатишяпти-яна ситуация. Булар барчаси конфликтлар эмас, лекин кутилаётган натижа билан воқеа ўртасидаги қарама-қаршиликдир. Бунинг учун ситуацияларни ўқитувчи тушуниб етиб ўзига вазифаларни белгилаши керак бўлади.
а) стратегик характерда (қандай қилиб ўқувчиларда масъулият хдссини, уюшқоқликни тарбиялаш мумкин). Тактик жиҳатдан (ҳисобга олиш ва назорат воситаларини ишлаб чиқиш, билиш фаолиятни фаоллапггириш) ва ситуатив вазифа (кеч қолганга, ўқимай келганга, эътиборни чалғитаётганларга қандай муносабатда бўлиш керак).
Ўқитувчи маҳорати ситуацияни педагогак масалага айлантиршп, яъни содир бўлган ҳолатни, муносабатларни қайта кўриш мақсадини белгилаши керак, бу билан қўйилган педагогик мақсад сари етаклаши зарур. Педагогик ҳолат, агар ўз вақгида ҳисобга олинмаса, унга эътибор берилмаса, педагогик масалага айлантирилмаслиги мумкин.
Бу ҳолат педагогик вазифа (масала) сифатида қабул қилиниши, лекин мақсадга мувофиқ ҳал этилмаслига мумкин, агар ўқувчи мавжуд содир бўлган мақсадга бақириш билан жавоб берса, шундай қилиб, педагогик ҳолат мақсадга мувофиқ йўналтирилган шароитда педагогик масалага айлантириши мумкин. (ҳолат, мақсад, вазифа, масала).
Вазифа бир неча кўринишда ҳал этилиши мумкин. Унинг самарали натижаси педагогнинг йўналтирилганлиги, билими, унинг қобилияти, техникани эгаллашига боғлиқ.
Педагогик масала ҳолатни таҳлил қилшп ва муаммони тушуниб етишдан бошланади. Янги иш бажараётган ўқитувчи бу босқичга эътибор бермасдан масалани ечишга киришади. Шошилганидан масаланинг чуқур зиддиятли томонини тушунмай, ўзининг ҳаётида бундай ҳолатлар олдин учраган деб билади. Натижада моҳият охиригача англаб этилмайди.
Айсбергнинг ташқи кўриниб турган қисмигагина эътибор берилади, холос.
Ҳолатни кўра билмаслик, тушунмаслик, ўқувчининг бу ҳаракатида нима яширинганини англаб етааслик масалани ечишда хатоликка олиб келади. Ўқитувчининг маҳорати шунингдек, педагогик масалаларни бир-бирига боғлиқлигини, бир-бирини тақозо етганлигини кўра олиш қобилиятшпшг юқорилигидадир. Шунинг учун масалани ечиш узоқни кўзлаб амалга оширилади, яни, болаларни тартибга чақириб қўйишгина эмас, балки шу ҳаракатдан қониқмаслик, нотўғри эканлигини тушуниб етиш, бу ҳолатларни қайта такрорламаслик ҳиссини юзага келтиришдан иборат бўлиши ҳам керак.
Масалани ҳал этишнинг кейинги босқичи - мавжуд ҳолатларни таҳлил этиш, яхлит педагогик фаолият жараёнида педагогик ҳолатнинг ўрни тарбияланувчиларга характеристика, Тарбиячиларга характеристика, уларнинг ўзаро муносабатлари тахлил этилиши керак. Натижада ўқувчи Ҳатти-ҳаракатларининг мотивлари фаолият мақсади, шароитнинг, ўзаро муносабатларнинг ўзига хослиги тушуниб этилади. Ўқувчи кўнглида йўқ нарсани унга мажбуран тиркаб кўйиш педагогик таъсирнинг самарали бўлишини таъминлайди.
ЯКУНИЙ БОСҚИЧ: Гипотезаларни илгари суриш. Ўқитувчи қайси вақтда ўзининг назарий билимлари ва тажрибаларидан энг муҳим усулларини ажратиб олиши, актив фикрлаш, таҳлил учун нима зарурлигини билиши керак. Мохир ўқитувчи масалани ҳал этишга жамоани жалб эта бориб, холатни тахлил қилиб боради. Бу босқичда қўллаш мумкин бўлган усулни фикран ўлчаб, бу таъсир усулига мумкин бўлган реакцияни тасаввур қилиб кўриш керак. Педагогик масалани ечишнинг барча босқичлари ўтганидан сўнг методлар систэмаси танлаб олинади, чунки битта усул кам натижа беради.
Do'stlaringiz bilan baham: |
