Ўзбекистон Республикаси олий ва ўртa махсус таълим вазирлиги Заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги Андижон давлат университети

3. Дарсда ўқитувчи педагогик меҳнат маданияти.
Биз юқорида айтганимиздек, ўкитувчи учун педагогик маҳоратни эгаллаш нафақат ўз предметининг хар томонлама билиши билан, шунингдек, одамларни сиёсат, фан, санъат, техника, спорт соҳасида нималар қизиқтиришни ҳам яхши билмоғи зарур.
а) Дарснинг психологик томонини ҳисобга олиш:
Ўқитувчилар ўқувчилар хотираси, диққати, иродаси, йиғинчоқлиги,
чидамлилиги каби сифатларнинг ривожланиш даражасини доимо синаб туради. Бунда нималарга риоя килиш керак? Ўқитувчининг бош вазифаси - ўқувчиларни ҳамма томонлама яхши билиши ва уни тушунишга интилишдан иборат бўлмоғи зарур.
Дарсда оптимал психологик режимга риоя қилиш керак. Қандай килиб? Фикрни йўналтиришга, ихтиёрий диккатни марказлаштиришга ҳалақит бераётган ҳар қандай нарсани йўқотиш зарур. Шунинг учун ўқувчи юзи, кўзи, ҳаракатларидаги озгина бўлсада хар бир ўзгаришларни дарров сеза билиш, унга дарров реакция бериш, улар диққатини бошқариш, жонлантириш ва йўналтира билмок зарур.
Ижодий дарснинг асосий шартлари, қизиқишларни ҳисобга олиш қобилияти, фикрлаш тезлигини, тайёргарлик даражасини, хар бир синф ўқувчиларининг характер сифатларини ҳисобга олишдан иборат.
б) Ўқитувчининг ўқувчиларга талаб қўйиш характери.
Оддий ҳисоб-китоб шуни кўрсатяптики, 45 минут давомида ўқитувчи ўқувчига ўртача 100 га яқин талаблар қўяди. Кўпми бу ёки озми? Бу ўринда А.С. Макаренконинг гапини эслаш ўринли «Шахсга қанча кўп талаб қўйсанг, шунча маротаба уни хурмат қил». Лекин ран нечта тапаб қўйишда эмас, бошка ўқитувчилар қандай талаб кўяётганини кузатиш билан характерли. Шунингдек талабалар табиатини билиш уларнинг тавсифини тахлил этиш керак.
Бу ўринда айрим ўқувчилар ҳаракатларига баҳо бериш, рағбатлантириш, хулоса килиш айрим кўрсатма, камчиликларни айтиб ўтиш орқали кўплаб ўқитувчилар кимга кандай талаблар қўйишни биладилар ва болалар бунинг оқибатида маълум тартибдаги талабларга кўникиб, маълум хулқий томонларини шакллантириб боради. Энг мухими, қўйиладиган талаблар кучи етадиган, аниқ, маълум даражада охирига етказиладиган талаблар бўлмоғи зарур.