Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 
1. “Urug’li intensive meva bog’lari” A.Oripov Toshkent. Sharq nashriyoti-2013. 
2. uz.vikipendiya.org 
3. https://ziyouz. 
KLYUKVANING KIMYOVIY TARKIBI VA SHIFOBAXSH 
XUSUSIYATLARI 
F.T. Nasriddiniva – kimyo kafedrasi o’qituvchisi,
B. X.Ro`ziyeva, F.F. Tulkinova – kimyo ta’lim yo’nalishi talabalari. 
Andijon davlat universiteti 
 
Annatatsiya: 
Ushbu tezisda Klyukvaning kimyoviy tarkibi va shifobaxsh xususiyatlari 
haqida ma’lumotlar, klyukvaning vitaminlarga boy ekanligi, ko`p kasalliklarda davo bo`lishligi, 
foydali tomonlari va qimmatbaxo oziq-ovqat maxsuloti ekanligi bayon qilingan. 
Kalit so`zlar: 
Brusnika, sulfanilamidlar, oxycoccis, oleanolik, fitantsid, flavonoidlar, 
filaxinnon.
Аннотации:
Этот тезис содержит информацию о химическом составе и 
лечебных свойствах клюквы, богатстве клюквы витаминами, способности лечить многие 
болезни, его пользы в качестве ценного продукта питания. 
Ключевые слова: 
Клюква, сульфаниламиды, оксикокцис, олеанол, фитонцид, 
флавоноиды, филаксинон.
Abstract: 
This dissertation contains information about the chemical composition and 
medicinal properties of cranberries, the richness of cranberries with vitamins, the ability to treat 
many diseases, their benefits and is a valuable food product. 
Key words:
Cranberries, sulfanilamides, oxycoccis, oleanolic, phytantsid, flavonoids, 
filoxinnon. 
Zamonaviy taraqqiyotni yangi g`oya va fikrlarsiz tasavvur qilib bo`lmaydi. 
Keyingi paytda ilm-fan va ishlab chiqarishning turli sohalariga innovatsion 
ishlanmalarni tadbiq etishga katta e’tibor qaratilmoqda. Aholi salomatligini 
mustahkamlash ham davlat ham jamiyat oldidagi muhim vazifadir. 

---

104 
O`zbekistonda 
xalq 
tabobati 
va 
oziq-ovqat 
qo`shilmasi 
sifatida 
foydalaniladigan 
shifobaxsh 
o`simliklar 
juda 
ko`p. 
Ammo 
yurtimizda 
yetishtirilmaydigan o`simliklar ham mavjud. Shulardan biri- Klyukva o`simligidir.
Klyukva (oxycoccis) – brusnikadoshlar oilasiga mansub doim yashil ko`rinishdagi 
o`simlik turkumi. Poyasi yer bag`irlab o`sadi, bargi mayda, qalin. Guli qizg`ish 
pushti, gulbargi va kosachabarglari 4 ta. Mevasi to`q qizil rezavor meva. Yevropa 
Osiyo va Shimoliy Amerikada 4 turi bor. To`rt bargli klyukva gulining fo`rmulasi 
H(4) L(4)T4+4P4. Meva diametri 7-12 mm. Odatda may-iyun oylarida gullaydi, 
sentyabr- oktyabr oylarida pishadi. Oziq ovqat sanoatida ko`p qo`llaniladi. Mevasi 
va ekstrakti issiqni pasaytirish, antibiotik va sulfanilamidlar ta’sirini kuchaytirish 
uchun hamda chanqoq bosdi ichimlik sifatida ishlatiladi. Me’da-ichak yo`li 
bezlarining shirasini ajralishini kuchaytiradi. Shira ajralishi pasayishidan kelib 
chiqqan gastritni davolashda ham qo`llaniladi. Klyukvani yetishtirish ancha qiyin. 
Klyukva o`simliklarning yer usti biomassasini hosil qiluvchi kaliy, azot, fosforni 
makkajo`xoriga qaraganda 4 baravar kamroq talab qiladi. Katta mevali klyukva 
insonning A vitaminga bo`lgan extiyojini ta’minlashga yetarli. So`nggi yillarda 
klyukvani filloxinonning muhim manbai (K1vitamin) sifatida qiymati ko`rsatilgan. 
Fillohinon yetishmovchiligi qon protombini hosil bo`lishining buzilishiga olib 
keladi. Klyukvani foydali ekanligi Rossiyada XVI-asrda ma’lum bo`lgan. U 
toshma va yo`talda ishlatilgan.
Bugungi kunda olimlarning ta’kidlashicha, klyukva ko`plab dorilarni 
organizmga ta’sirini oshiradi. Uning barglari buyrakda tosh paydo bo`lishining 
oldini oladi. Sharbati ortiqcha vazndan halos etadi. Tarkibida ko`p miqdorda 
organik kislotalar, mikro va makro elementlar, vitamin va efir moylari mavjud. 
Klyukva tarkibida kaliy miqdori yuqori bo`lgani sababli qon tomirlarining 
mustaxkamligini oshiradi. Varikozni davolashda ham qo`llash mumkin.
Klyukvaning Brusnika nomli turidan tayyorlangan sharbat anemiya, bosh 
og`rig`ini yengillashtiradi, ovqat hazm qilishni normallashtiradi, diqqatni 
jamlashni ta’minlaydi, gormonal darajani yaxshilaydi, organizmni antioksidiantlar 
bilan ta’minlaydi. Homiladorlarga ham tavsiya etiladi. Uni 3 yoshgacha bo`lgan 
bolalar, oshqozon yarasi va Gastritga chalinganlar yeyishi mumkin emas. 
Klyukva tarkibidagi kislota tish emalini tezda yo`q qiladi. Shu sababli uni 
iste’mol qilgandan so`ng tishlarni yuvish kerak. Brusnikani asal bilan yo`tal, 
tomoq og`rig`i, shamollash, o`tkir nafas yo`llari kasalliklari uchun 1-2 chashka 15-
20 daqiqa ovqatdan so`ng ichish tavsiya etiladi. Uni lavlagi bilan sharbat qilib 
ichilsa kislotaliligi past gastrit, qon tomirlari spazmlari, ich qotishi, gipertoniya, 
gripp, ateroskleroz, semirish, tromboflebit kabi kasalliklarda davodir. 100gr yangi 
uzulgan klyukva mevasida 28-25kkal, qurutilganida esa 300kkal mavjud. 
Klyukvaning kimyoviy tarkibi quyidagicha; 

---

105