Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

Key words: public health, health care, demographic, health insurance, infrastructure, maternal 
mortality, infant mortality. 
Аҳоли саломатлиги – бу мажмуали ижтимоий-иқтисодий кўрсаткич бўлиб, кишилик 
жамиятига хос бўлган демографик, тиббий-биологик жараёнларни бирлаштиради, ҳамда у 

---

250 
иқтисодий ва маданий ривожланиш даражасида, тиббий ёрдам ҳолатида намоён бўлади. 
Шунингдек анъаналар, тарихий-этнографик ва табиат-иқлим шароитлар унга таъсир қилади. 
Мамлакатимиз Президенти сўзлаган нутқида қуйидаги фикрларни билдириб ўтди: “Маълумки, 
биз ижтимоий соҳада аҳоли саломатлиги, оналик ва болаликни муҳофаза қилиш, дори 
воситалари билан ишончли таъминлаш, жисмоний бақувват ва маънавий жиҳатдан соғлом 
авлодни камол топтириш масалаларига алоҳида устувор аҳамият бермоқдамиз” [1]. 
Аҳоли саломатлиги масалалари бошқа барча тармоқлар сингари мамлакат 
ривожланишини таъминловчи асосий омиллардан саналади. Соғлиқни сақлаш миллий 
тизимига эга мамлакатларда (Буюк Британия, Швеция, Янги Зеландия, айрим Шарқий 
Европа мамлакатлари) ислоҳотларнинг асосий элементи истеъмочи (пациент) ва тиббий 
хизматлар 
таклиф 
этувчи 
(касалхоналар) 
ўртасида 
бошқариладиган 
рақобатни 
кучайтириш ҳисобланади. Бундай ёндашув шунингдек мижоз ва ишлаб чиқарувчи 
аввалдан ажратилган мамлакатларда (Нидерландия, Германия, Белгия, Швейцария) ҳам 
оммавий кўринишга эга. Аҳолини тиббий ёрдамлар билан таъминлашда воситачи 
ҳисобланган 
рақобат 
муносабатларининг 
мажбурийлиги 
ана 
шундай 
рақобат 
муносабатлари киритилаётган мамлакатларда мунозарали ҳисобланади.
Кўпчилик 
ривожланаётган 
мамлакатлар 
ёки 
ўтиш 
давридаги 
давлатлар 
ривожланган мамлакатлар иқтисодий моделларидан фойдаланишади, аммо улардаги 
соғлиқни сақлаш тизими, умуман аҳоли саломатлиги соҳасидаги ютуқлардан кам 
фойдаланишади. Аҳоли саломатлиги масалаларига ривожланишнинг бош омиллардан 
бири сифатида қараш лозим. Ривожланган мамлакатлардаги ЯММдаги аҳоли саломатлиги 
ҳаражатлари жуда ҳам юқори, бунинг самарасини кутилаётган умр давомийлиги, 
чақалоқлар ва оналар ўлими каби аҳоли саломатлигини белгиловчи асосий 
кўрсаткичларда кўриш мумкин. Лекин, ҳар доим ҳам аҳоли саломатлигига киритилаётган 
ҳаражатлар билан аҳоли саломатлиги даражаси мос келавермайди. Буни қуйидаги жадвал 
маълумотларида, Куба мисолида кўришимиз мумкин. Айрим ҳолатларда турмуш тарзи, 
экологик аҳвол, маълумотлилик даражаси, соғлиқни сақлаш тизимини тўғри йўлга қўйиш 
орқали, катта ҳаражатлар қилмасдан ҳам аҳоли саломатлигининг юқори даражаларига 
эришиш мумкин бўлади.