¤збекистон республикаси олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги

3.11. ҚИСМЛАРДАН РАСМ ҲОСИЛ ҚИЛИШ

Методика А.Н.Бернштейн (1911) томонидан таклиф этилган бўлиб, тафаккур хусусиятларини, расм яхлитлигини таҳлил қила олиш, унинг баъзи қисмлари кетма-кетлигини ўрната олиш қобилиятини ўрганишга мўлжалланган. Тажриба ўтказиш учун расмлар тўплами (мураккаблиги ортиб борадиган 6 та расм) керак бўлади: Биринчи 3 та расм 4 қисмга бўлинган бўлиши керак, қолганлари кўпроқ қисмларга бўлинади. Бунда биринчи ва тўртинчи расм бир хил бўлиши керак, лекин улар ҳар хил қилиб кесилган бўлади. Тадқиқотни бир неча марта такрорлаш учун расмларнинг турли вариантлари бўлиши зарур. Расмлар намуналари ихтиёрий равишда танланиши мумкин, масалан, ҳайвонларнинг, алоҳида предметларнинг расмлари. Болага расм қисмлари тўнкарилган ҳолда тартибсиз, намунасиз кўрсатилади.

Тадқиқотчи тадқиқот қарорида топшириқ, унинг охирги натижаси қанча вақт бажарилганлигини ёзиб боради. Синалувчининг ҳаракатларини таҳлил қилишга, ҳаракатнинг мақсадга йўналтирилган режаси мавжудлиги ва йўқлигини аниқлашга у ақлий фаолият жараёнида таянч белгиларга таянганлигига эътиборни қаратиш зарур.
3-5 ёшдаги синалувчилар учун бундай топшириқларни бажаришда расм намунаси ҳам кўрсатилиб турилади. Бола қўлланмани қанчалик яхши ўзлаштиргани, илгари идрок этилган образни унинг алоҳида қисмларидан қайта ярата олганини таъкидлаш мумкин. Тадқиқот қарорида боланинг ҳаракатлари баён этилади: тартибсиз «синаш ва хато қилиш» ҳаракатларига эга, мақсадга йўналтирилган ва бошқалар. Бундай топшириқларни бажариш хусусиятлари, фақатгина фазовий кўриш хаёли, кўргазмали тафаккур ҳолати ҳақидагина эмас, балки тафаккур танқидийлигининг шаклланиш даражаси ҳақида ҳам билиш имконини беради.
Мавзуни мустаҳкамлаш учун саволлар:
1. Мактабгача тарбия ёшидаги болалар тафаккурининг индивидуал хусусиятлари?
2. Мактабгача тарбия ёшидаги болаларнинг образли тафаккурини тадқиқ қилишнинг қандай методикаларини биласиз?
3. Мактабгача тарбия ёшидаги болаларнинг кўргазмали-ҳаракат тафаккурини тадқиқ қилишнинг қандай методикаларини биласиз?