Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги урганч давлат университети

Намойишкорона шахс. Булар ҳар доим диққат марказда бўлишга интиладилар. Ҳар қандай эҳтиросли баҳсларнинг ташаббускоридир.
Кибр ҳаволи шахс. Булар:

• 
  ўзлари ҳақида юқори фикрда бўладилар;
  
• 
  ўзгаларнинг фикри билан ҳисоблашмайдилар;
  
• 
  ўзларининг ҳатти-ҳаракатига танқидий нуқтаи назардан қарамайдилар;
  
• 
  жиззаки, териси юпқа, салга хафа бўладилар;
  
• 
  атрофдагиларга заҳрини сочиб “қовуштириб” тарқатадилар.
  

Жиловсиз шахс. Булар:

• 
  ўз-ўзини жуда ҳам суст назорат қиладилар;
  
• 
  беихтиёр ҳаракатлари билан ажралиб турадилар;
  
• 
  тажовузкор бўладилар;
  
• 
  ҳеч хам тушунтириб бўлмайдиган кишилардир.
  

Ўта аниқ шахс. Булар:

• 
  ортиқча талабчан бўладилар;
  
• 
  ҳар доим шубҳада бўладилар;
  
• 
  ваҳимачи бўладилар;
  
• 
  икир-чикирга берилувчан бўладилар.
  

Низоли вазиятнинг ташқи унсурлари ҳам мавжуд. Булар қуйи-дагилардир:  ҳаддан ташқари ҳиссиётга берилиш; фикрини аниқ изҳор эта олмаслик; бир-бирини тушунишини ҳоҳламаслик; асосга эга бўлмаган ношукурлик ва ҳоказо. 


Низоларни бошқариш ва уларни бартараф этиш
Низоли вазиятларни бошқаришнинг бир қатор самарали усуллари мавжуд. Уларни қуйидаги икки йирик гуруҳга бўлиш мумкин: 
1.Таркибий-ташкилий усулларга:
-ишга бўлган талабни тушунтириш усули;
-мувофиқлаштириш ва интеграциялаш усули;
-умумташкилий (комплекс) мақсадлар, мукофотланишнинг таркибий тизими. 
2.Стратегик усуллари:
-узоқланиш; 
-силлиқлашиш;
-мажбурлаш;
-келишув, муаммони ҳал қилиш. 
Низони бартараф этиш учун раҳбар ўзининг оқиллиги, адолатлилиги, маданий савияси билан жамоани ҳамкорликка интилтириши лозим. Яъни, ушбу низоли вазиятда хокимлик мавқеида эмас, балки тенг ҳуқуқийлик асосида ечим­ни топиши лозим. Масалан, бу жараёнда қуйидагилар жуда ҳам муҳимдир:
• томонларнинг бир-бирини тан олиши;
• гапни бўлмай тинглаш;
• ўзга киши сифатида тушуна олишни намойиш қилиш;
• низо жараёнидаги ҳолатни ўзга киши қандай қабул қилиши (тушуниши) ни англаш;
• муҳокама қилинаётган мавзуни аниқ тасаввур қилиш;
• мавзуга нисбатан умумий қарашларни ҳосил қилиш;
• муроса килинаётган оқибатни аниқлаш;
• низо мазмунини таҳлил килиш;
• низони бартараф этиш учун ҳамкорликда ягона йўл танлаш;
• ҳамкорликда умумий хулоса (муроса)га келиш.
Бундай йўл машаққатли, аммо оқилона йўлдир. Бунинг учун тажриба керак.
Ҳозирги шароитда раҳбар фақат ўз соҳасини яхши билибгина қолмай, балки яхши ташкилотчи, руҳшунос (психолог) ва тарбиячи бўлмоғи лозим. Бунинг учун ҳар бир раҳбар социология, психология, педагогика, касбий этика фанларини яхши эгаллаши керак. Буни ҳаётимиздаги жиддий ўзгаришлар, инсон омилининг фаоллашуви, жамоаларни ўз-ўзини бошқаришга ўтишини тақозо этади.
Раҳбарнинг жамоада ишловчи ҳар бир шахснинг қалбига йўл топа билиш қобилияти жуда катта аҳамиятга эга. Буни билган раҳбар ўз жамоаси ичида меҳнат жараёнида вужудга келадиган ҳар хил низоларни жамоада жамоат ташкилотлари билан бирга, юқори ташкилотларга чиқармасдан ўзида ҳал қилишга қодир бўлади.
Бундай раҳбар ўз ишини тўғри ташкил қилади, жамоа олдига қўйилган мақсад ва режа топширикларини ўз вактида муваффақиятли бажаради. Жамоаларда соғлом  руҳий иқлим яратиш учун раҳбар куйидагиларга, қуйидагиларга алоҳида эътибор бериши лозим:

• 
  Ҳар хил ходимнинг шахсий фазилатларига;
  
• 
  Ёши, қобилияти, малакаси, истеъдодига;
  
• 
  Ишчилар ўртасидаги ҳамжиҳатликка
  
• 
  Ўзаро ёрдамни бир-бири билан чамбарчас боғлайдиган ижтимоий алоқа маромига;
  
• 
  Рақобат муҳитини ташкил қилганига;
  
• 
  Корхонада пировард натижалар учун ҳар бир ходимнинг маъсулият сезиш туйғусини мустаҳкамланганлик даражасига;
  
• 
  Жамоа аъзолари ишининг унумдорлигига;
  
• 
  Мотивлаштириш даражасига.
  

Конструктив зиддиятлар – аппонентлар томонидан хал қилинадиган фикрлар қарама– қаршилиги булиб, зиддиятлар мохияти максадга эришишнинг энг кулай ва самарали йулини танлаб олишдан иборат. Деструктив зиддиятлар – зиддиятнинг мохияти жамоадаги гурухлар ёки алохида олинган шахсларнинг факатгина уз манфаатларни куплаб киритишлари ва иккинчи томоннинг хар кандай самарали таклифларининг турли усулларини куллаган холатда йук килишга харакат килишларидан иборат. Жамоада зиддиятли холатларни келтириб чикарувчи шахслар тахминан 4 турга булиш мумкин: Хокимиятни хаддан ташкари яхши курувчи шахслар. Билимли, тажрибали лекин бошкаларга ёрдам беришни ёки фикр алмашинишни хохламайдиган шахслар.Бекорчилар.Кекса ёшдаги ишчилар