Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент автомобил ва йўллар институти

Ўқув модулида қўлланиладиган технологик харитиага мисол. 
2.3-жадвалда 
“Совитиш ва мойлаш тизимига ТХК ва Т” ўқув модулининг 
технологик харитаси 
 
Ўқитишнинг назарий 
босқичлари 
 
Ўқитишнинг амалий босқичлари 
Амалий 
машғулотлар 
Назарий 
машғулотлар 
1. Совитиш тизими- двигателнинг 
энг қулай иссиқлик ҳолати 
совутиш тизими ёрдамида сақлаб 
турилади 
2. Мойлаш тизими- қизиган 
деталларга мойни бетўхтов узатиш, 
унинг айланишини, тозаланишини 
таъминлаш 
3. Совитиш ва мойлаш 
тизимининг носозликларини 
қандай билса бўлади 
4. Мойлаш ва совитиш тизимини 
диагностикалаш 
5. Термостатларни текшириш 
6. Мой филтрларини текшириш 
7. Совитиш ва мойлаш тизимига 
ТХК 
 
 
 
 
Топшириқларни 
бажариш, 
тестларни ечиш
 
 
 
Совитиш ва 
мойлаш тизимига 
ТХКни аниқлаш, 
ҳисобот тайёрлаш 
Мақсадлар 
Ташхислаш 
усули 
Тузатиш 
Қуйидагиларни билиш 
(қониқарли): 
Совитиш ва мойлаш тизими 
тўғрисида тасаввурга эга бўлиш; 
Совитиш ва мойлаш тизимини 
таърифлаш 
Совитиш ва мойлаш тизимини 
моҳияти 
Совитиш ва мойлаш тизимларини 
ўзаро формулировка қила олиш 
 
Оғзаки сўров 
Оғзаки сўров, 
ёзма 
Оғзаки сўров, 
ёзма 
 
Совитиш ва 
мойлаш тизими 
замонавий 
формулировкасига 
эътибор бериш
Совитиш ва 
мойлаш тизимини 
ўзаро боғлай 
билиш 
Мақсадлар 
Ташхислаш 
усули 
Тузатиш 
Қуйидагиларни билиш 
(яхши):
 
 

---

53 
Совитиш ва мойлаш тизимининг 
носозликларини билиш 
Амалиётда тизимни диагностика 
қила олиш 
Термостатларни текшириш 
мой филтрларини текшириш 
 
Ўқув модулида 
кўзда тутилган 
масалаларни 
ечиш 
Назарий 
билимлар, 
диагностика 
ишларига эътибор 
бериш 
Қуйидаги малакаларни 
шакллантириш (аъло): 
 
 
Совитиш ва мойлаш тизимининг 
носозликларини бартараф эта олиш 
Совитиш ва мойлаш тизимининг 
деталларини жойлашиши ва 
ишлаш принципини айта олиш 
Совитиш ва мойлаш тизиминига 
дастлабки техник ҳизмат кўрсата 
олиш 
Турли 
қийинчиликдаги 
саволлар, тест 
саволлари 
 
Назарий 
билимлар, 1-ТХК 
ва 2-ТХК 
ишларини амалиёт 
машғулотида 
бажариш 
 
Ўқув модулини ўзлаштириш жараёнида юзага келадиган саволларга 
жавоб бериш, ўқувчиларнинг ўқув фаолиятини йўналтириб туриш ҳам 
муҳим аҳамиятга эга. Ўқувчиларнинг ҳар бир ўқув модули охиридаги 
фаолияти назорат топшириш билан якунланади. Олинадиган назорат 
таркибида оғзаки савол-жавоб, табақалаштирилган мустақил иш, тест 
топшириқлари кўзда тутили мумкин. Шундай қилиб ўқитишнинг модулли 
тизими ўқитувчига ўқитиш шакли ва услубларини танлашда етарли 
эркинлик ҳамда ўқув материалларини ўзлаштиришга кетадиган вақтни 
тежаш, қўшимча вақтдан фойдаланиш ҳисобига ўқувчиларнинг ижодий 
қобилиятларини аниқлаш имконини беради ва буларнинг бари 
ўқувчиларнинг билимларини тизимлаштириш ҳамда сифатини оширишга 
ҳизмат қилади. 
“Автомобил ва двигателларга техник ҳизмат кўрсатиш ва таъмирлаш” 
фанидан назарий билимларни модулли ўқитиш технологияларидан 
фойдаланиб ўқитишда ўқув материалини мавзу бўйича муаммолар қўйиб, 
олдин ўрганилган техникавий билимларини такрорлаш, ўқувчи 
хотирасидан ўтган далилларни фаоллаштириш йўли билан уни янги 

---

54 
техникавий мавзуни ўрганишга тайёрлайди. Педагогик мақсадларни 
қўйиш, мавзуга мувофиқ муаммони танлаш, ўрганилган таъриф, 
қоидаларни такрорлаш, механизмларни эслатиш мақсадларини аниқ 
тасаввур этади ва мустақил фикрлашга ундайди. 
Автомобил ва двигателларга техник ҳизмат кўрсатиш ва 
таъмирлашдан модулли дастурларни ва ўқув модуларини яратишда 
ўқитувчи муайян ишларни амалга ошириши лозим бўлади: 
1. Модулнинг модулли дастурдаги ўрнини белгилаш. 
2. Модул таркибига кирувчи мавзуларни ажратиш ва модулни 
номлаш. 
3. Модулнинг мақсадини ва ўқитишнинг охирги натижаларини 
белгилаш. 
4. Зарур техникавий ўқув материалларини танлаш. 
5. Модул асосида ўқитишнинг ва назоратнинг усул ҳамда 
шаклларини танлаш. 
6. Ўқув фаолияти усулларини танлаш. 
7. Модул структурасини тузиб чиқиш. 
8. Фаннинг ўқув материалини алоҳида тугалланган ўқув 
элементларига ажратиб чиқиш. 
9. Модул матнини керакли нусхада кўпайтириш. 
Модул асосида киритилган шакл ўзгаришларининг ҳарт бири ўқитувчи 
ва ўқувчининг диққатини тортади, ўқув материали уларнинг фикрларини 
маълум нуқтаи назарга жамлайди. Қизиқиш, ўқиш ва ўқув материали 
ўртасидаги боғланиш , алоқадорлик юзага чиқади.
Демак, “Автомобил ва двигателларга техник ҳизмат кўрсатиш, 
таъмирлаш” фанидан назарий билимларни модулли ўқитиш асосида 
ташкил этишда қуйидаги ўқув босқичларига таянган ҳолда ташкил этилса 
мақсадга мувофиқ бўлади (2.2-расм). 

---

55 
2.2-расм. Назарий таълимда мавзу бўйича ўқув материалини ўргатиш 
босқичлари 
Модулли дастурдан фойдаланиб назарий билимларни беришда 
юқоридаги ўргатиш босқичларига таянган ҳолда, блок схемамиздаги 
“Двигателнинг назорат кўприги ва уни умумий ташхислаш (диагностика)” 
боби мисолида кўриб чиқамиз. Бу боб “Автомобилларга техникавий 
ҳизмат кўрсатиш ва жорий таъмирлаш технологияси” блоки таркибига 
киради. Бу боб КҲК лари 3-курснинг 1-семестрига мўлжалланган бўлиб 6 
соат назарий таълимни ўз ичига олади. 
Ушбу ўқув модулининг [43] мақсади двигателнинг газ тақсимлаш 
механизми 
(ГТМ) 
ва 
кривошип-шатун 
механизмини 
(КШМ) 
диагностикалаш ва ТХК ваТ, совитиш ва мойлаш тизимига ТХК ва Т дан 
иборат. Амалиёт шуни кўрсатадики двигател бўйича носозликлар ва 
бузилишларнинг асосий қисми ГТМ ва КШМ зиммасига тушади, ҳамда 
бажариладиган иш ҳажмининг ярмидан ортиғи шу носозлик ва 
бузилишларни бартараф этишга сарфланади. Ўқувчиларда кўрсатилган