Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат транспорт университети

3.1-жадвал
Табиий, сунъий ва биргаликда ёритишни лойиҳалашдаги К₃ захира коеффисиентлари

Хоналар ва территориялар

Хоналарнинг намуналари

Сунъий ёритиш

Табиий ёритиш

Захира коеффитсиенти К3

Ёритгичларни бир йилда тозалаш сони

Заҳира коеффисиенти К3

Ёритгичларни бир йилда тозалаш сони

4-сон. Илова бўйича ёритгичларнинг фойдаланиш гуруҳлари

Горизонтга нисбатан ёруғлик ўтказувчи материалларнинг қиялик бурчаги, градуслар

1-4

5-6

7

0-15

16-45

46-75

76-90

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1. Ишлаб чиқариш хона-ларининг иш зонасидаги ҳаво муҳитининг тартибида қуйидагилар бўлганда:

а) чанг, тутун, қурум 5 мг/м^3 дан ортиқ

Агломерат фабрикалари, цемент заводлари ва қўйиш цехларининг обрубка бўлимлари

2,0/18

1,7/6

1,6/4

2,0/4

1,8/4

1,7/4

1,5/4

б) чанг, тутун, қурум 1 дан 5 мг/м^3 гача

Темирчилик қуйиш, мартен, йиғма темир-бетон цехлари

1,8/6

1,6/4

1,6/2

1,8/3

1,6/3

1,5/3

1,4/3

в) чанг, тутун, қурум 1мг/м^3 дан кам

Асбоб-ускуна тайёрлаш, йиғиш, механика, меха-ник-йиғма, тикиш цехлари

1,5/4

1,4/2

1,4/1

1,6/2

1,5/2

1,4/2

1,3/2

г) буғлар, кислоталар, иш-қорлар, газларнинг намлик текканда кучсиз кислота ва ишқор аралашмаларини ҳосил қиладиган, шунингдек, катта емириш қобилиятига эга бўлган консентратсиялар

Кислоталар, ишқорлар, ўювчи кимёвий реактив-лар, заҳарли химикатлар, ўғитлар ишлаб чиқарувчи кимё заводлари, цехлари, галваник қоплама цехлари ва электролиз қўлланадиган турли саноат тармоқлари

1,8/6

1,6/4

1,6/2

2,0/3

1,8/3

1,7/3

1,5/3

2. Ёритгичларга хизмат кўрсатишда ҳаво тозалиги бўйича алоҳида режимга эга ишлаб чиқариш хоналари:

а) техник қаватдан

1,3/4

-

-

-

-

-

-

б) хонадан пастда

1,4/2

-

-

-

-

-

-

3. Жамоат ва турар жой бинолари: а) чангакли, иссиқ ва нам

Умумий овқатланиш кор-хоналарининг иссиқ цех-лари, совутиш камералари, кир ювиш хоналарида ва душхоналарда тайёрлашда учун хоналар ва ҳ.к.

1,7/2

1,6/2

1,6/2

2,0/3

1,8/3

1,7/3

1,6/3

б) муҳитнинг нормал шароитларида

Кабинетлар ва ишчи хоналари, турар жой хоналари, лабораториялар, ўқув заллари, савдо заллари ва ҳ.к.

1,4/2

1,4/1

1,4/1

1,5/2

1,4/2

1,3/1

1,2/1

4. Ҳаво муҳити қуйидагича бўлган территорияларда: а) катта миқдорда чанг бўлган (1мг/м^3дан ортиқ)

Металлургия, кимё, тоғ-саноат корхоналари, руда-хоналар, темир йўл стан-сиялари территориялари ва уларга ёндош кўчалар ва йўллар

1,5/4

1,5/4

1,5/4

-

-

-

-

б) кичик миқдорида чанг бўлган (1мг/м^3дан кам)

“а” б.да кўрсатилгандан ташқари саноат корхона-лари территориялари ва жамоат бинолари

1,5/2

1,5/2

1,5/2

-

-

-

-

5. Аҳоли пунктлари

Кўчалар, майдонлар, йўл-лар, турар жой раёнлари территориялари, парклар, хиёбонлар, йўловчилар туннеллари, бинолар фасадлари, ҳайкаллар, транспорт туннеллари

1,7/2

-

-

-

-

-

-

3. Корхона биноларида ёритилганлик шароитларини яхшилаш бЎйича чора ва тадбирларни тадбиқ этиш “Quqon mtu iqtisodiy pragnoz” бўлимининг мисолида)

Ишлаб чиқариш корхоналари меҳнатни муҳофаза қилиш норматив ҳужжатларига мувофиқ тартибга солинади. Тошкент Қуюв Механика Заводида иш самарадорлигини ошириш учун ёритилганлик шароитини яхшилашда қуйидаги жихатларга этибор бериш лозим.

• 
  ёритиш воситалари тоза ва соз ҳолатда бўлиши зарур. ёруғлик тушувчи ойналар ҳар йили камида икки маротаба тозаланиши лозим.
  
• 
  ёруғлик тушувчи ойна ва эшиклар турли буюмлар билан тўсиб қўйилмаслиги керак.
  
• 
  сунъий ёритиш умумий ва бирлашган тизим орқали амалга оширилиши зарур. биргина маҳаллий ёритишни қўллаш тақиқланади.
  
• 
  ташкилот ҳудуди ва хоналарида ёритиш воситаларининг кўзни қамаштиришидан сақлаш чоралари кўрилган бўлиши керак.
  
• 
  иш жойлари ва хоналарда портлаш хавфи бўлган газ ва чанг консентратсияси йиғилиб қолиш эҳтимоли мавжуд бўлса, электр ёритиш тизими хонадан ташқарида ўрнатилиши керак.
  
• 
  хавфлилик даражаси юқори бўлган хоналарда кучланиши 36 в дан юқори бўлмаган кўчма электр ёритқичлар ишлатилиши керак. ускуналар ва иншоотларнинг ички сиртини ёритиш учун ишлатиладиган кўчма электр ёритқичларнинг кучланиши 12 в дан ошмаслиги керак.
  
• 
  кўчириб юрилувчи ёритқичлар шишали ҳимоя қопқоқлари ва металл тўр билан жиҳозланган бўлиши лозим. ушбу ёритқичлар ва бошқа кўчириб юрилувчи аппаратлар учун мис толали эгилувчан электр ўтказгичлар қўлланилиши зарур.
  
• 
  эвакуатсия йўлаклари ва зинапояларда авария ёритқичлари бўлиши керак.
  
• 
  авария ёритқичлари бошқа ёритқичлардан тури, ўлчами ва махсус туширилган белгилари билан ажралиб туриши ва вақти-вақти билан чангдан тозалаб турилиши лозим.
  
• 
  авария ёритиш тармоқларига электр энергия истеъмолчиларининг уланиши тақиқланади. авария ёритилишларининг созлиги ҳар чоракда камида бир марта текширилиши зарур.
  

Иш самарадорлигига ижобий таъсир ўтказувчи кўплаб омиллар мавжуд. Улар қаторига иш жойининг тўғри ёритилганлиги ҳам киради. Ёритилганлик ишчиларнинг меҳнат унумдорлигига таъсир ўтказувчиенг муҳим омиллардан биридир. Бунинг сабаби барча инсонлар ишнинг энг кўп қисмини бажаришда кўз ёрдамига муҳтождирлар. Нотўғри ёритилганлик туфайли кўз чарчаши, бош оғриши оҳир оқибат кўз касалликлари ҳам келиб чиқиши мумкин. Иш жойининг тўғри ёритилиши инсон кайфиятига ижобий тасир қилиб иш унумдорлигини оширади. Иш жойининг яхши ёритилиши туфайли бир қанча яхши кўра олмай қолишга боғлиқ бўлган хавф-хатарларнинг олди олинади.

ХУЛОСА ВА ТАКЛИФЛАР

Магистрлик диссертация ишни ёзиш қуйидаги хулосаларни шакллантириш имконини берди:
1. Ҳозирги кунда инновация тушунчаси энг оммбоп ва устида энг кўп ишлар қилинаётган терминлардан бири ҳисобланиб, мамлакат, соҳа ва корхоналар ривожида энг муҳим омил сифатида баҳоланмоқда. Яқин йиллар ичида бизнинг мамлакатимизда ҳам инновацияларни жорий этиш давлат сиёсати даражасига кўтарилиб, республикамизда инновацияларни ривожлантириш ва уни тартибга солишга доир бир нечта қонунлар ва давлат дастурлари ишлаб чиқилди ва ишлаб чиқилмоқда.
2. Инновациялардан кенг миқёсда қўллаш иқтисодиётнинг барча соҳаларида учрамоқда. Транспорт саноатида ҳам йилдан йилга инновациялардан фойдаланиш кўрсаткичлари ошиб бормоқда. Айниқса йўловчи ташишда рақамли технологияларнинг ўрни ҳозирда ҳам беқиёс бўлиб йўловчиларга кўплаб қулайликлар яратиб бермоқда.
3. Темир йўл транспортини бошқа транспорт турларига бўлган рақобатда ўз мавқейини тиклаб олиш учун бутун дунё мамлакатларида, хусусан Европа Иттифоқи мамлакатларида инновацияларни жорий қилиш энг муҳим омил эканлиги такидлаб келинмоқда ва бу йўлда кўплаб дастурлар ишлаб чиқилмоқда. Шунингдек, ўзимизнинг юртимизда ҳам яқин йиллар ичида бу борада “бир ойна”, “э-тиcкет” каби дастурлар ишлаб чиқилди.
4. Магистрлик диссертация иши мавзуси борасида олиб борилган тадқиқот ва изланишлар шуни кўрсатдики, “Ўзбекистон Темир Йўллари” АЖ ҳамда, “Quqon mtu iqtisodiy pragnoz” бўлимида иқтисодий самарадорликни янада ошириш, ҳаражатларни камайтириш, иш жараёнларини тезлаштириш, ҳужжатбозликни олдини олиш ва корхона фаолиятида инсон омили туфайли юзага келадиган хато ва камчиликларни камайтириш мақсадида инновациялардан фойдаланиб йўловчи поездлар ҳаракати мониторинги, темир йўл транспорти инфратузилмаси, ишлаб чиқаришни такомиллаштириш каби дастурлар устида ишлар олиб борилмоқда.
Инновацияларни жорий этиш ва уни такомиллаштириш мавзусида олиб борилган тадқиқот ва изланишлардан сўнг “Ўзбекистон темир йўллари” АЖ ҳамда “Quqon mtu iqtisodiy pragnoz” бўлимида инновация соҳасида қуйидагиларни таклиф этаман:

1. 
   Рақамли эгизак технологиясини жорий этиш билан электровоз ва тепловозларнинг виртуал моделини яратиш ва шу орқали уларнинг ҳаракатини мониторинг қилиш, электровоз ва тепловозлар ҳақида висуал малумотлар, графиклар, диаграммалар тақдим этишни йўлга қўйиш.
   
2. 
   “Ўзбекитон темир йўллари” АЖ учун дастурчи мутахассислар етиштириб беришни такомиллаштириш, ахборот технологиялари бўйича кадрлар етиштириб берувчи Транспорт универститети ўқув дастурига рақамли эгизакларни ўқитишни киритиш ёки тайёр мутахассисларни бошқа соҳалардан жалб этиш.
   
3. 
   Локализатсия дастурига киритиладиган маҳсулотлар турини янада кенгайтириш ва бу орқали корхона даромадларини ошириш.
   

Ушбу таклифларни темир йўл корхоналарида амалга ошириш натижасида корхоналарнинг ишлаб чиқариш жараёнини янада жадаллаштиришга, фаолият самарадорлигини оширишга, ҳаражатларнинг сезиларли камайишига эришишимиз мумкин.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ