Потенциометрик усул.
Потенциометрик усул эритмадаги маълум ионларнинг концентрациялари (аниқроғи фаоллиги) ўзгаришини сезадиган электордлариннг потециалларини ўлчашга асосланган. Ҳозирги вақтда водород, натрий, калий, кальций ионларига ва нитрат ионларга нисбатан сезгирлиги ҳамда танлаш хусусияти анча юқори бўлган электородлар маълум.
Бу электордларнинг потенциалларини ўлчаш учун улар таққослаш электродларига (уларнинг потенциаллари доимий ва олдиндан маълум) уланади. Ҳосил қилинган гальваник занжирда келиб чиқадиган потенциаллар айирмаси ёки электр юритувчи куч (ЭЮК) кучайиб боради ва бошқа доимий ток манбаининг маълум аниқ ЭЮКи билан таққослаш орқали компенсацион усулда аниқланади.
Ўлчов электордлари сифатида кўпинча алоҳида ионларга нисбатан сезгир бўлган шиша электродлар ишлатилади. Уларда металл электрод махсус шишадан ясалган ва буфер эритма тўлдирилган шарча ичига жойлаштирилган.
Таққослаш элетродлари сифатида каломель электрод (симоб калий хлорид ва каломель Hg2Cl2 нинг тўйинган эритмалари билан контактда бўлади) ва хлор-кумуш электрод (кумуш метали устига кумуш хлорид қопланган бўлиб, у калий хлорид билан кумуш хлориддан иборат тўйинган эритмага ботириб қўйилган бўлади) ишлатилади.
Водород ионлари активлигини ( pH ни) ўлчайдиган потенциометрлар pH- метрлар деб аталади. Улар агрокимёвий текширишларда тупроқнинг сувли ва тузли сўримлари pH ини, потенциометрик йўл билан билиб олинадиган гидролитик кислоталиликни аниқлашда кенг қўлланилади. Потенциометрик усул титрлашда эквивалент нуқтани аниқалашда, шу жумладан автоматик режимда ҳам фойдаланилади.
Агрокимё лабараторияларида +0.1 pH дан кам бўлмаган аниқликда ўлчайдиган ҳар хил маркадаги pH-метрлар қўлланилади. Зонал агрокимё лабараторияаларида ўн позицияли pH-метрлар ишлатилади.
“pH-340” асбобида эритмалар ва ёки суспензияларнинг pH ини ўлчаш қуйидагича олиб борилади.
Асбоб вилкаси электр манбаига ва улаш тумблери асбоб панелига уланади, pH-метр 20 – 30 минут давомида қиздирилади.
“Род работ” деб номланган переключатель “pH” ҳолатига келтирилади, “темпратура раствора” переключатели стаканчадаги эритманинг олдиндан ўлчаб олинган темпратурасига мувофиқ келадиган рақам қаршисига тўғриланади.
“Размах” переключатели “15 pH” ҳолатига келтирилади.
Иш бажарилмаётган ҳолатдаги ичига электордлар туширилган сувли стакан ўрнига электродлар тагига тахминан ярмига қадар ўлчанадиган эритма ёки суспензия тўлдирилган стаканча жойлаштирилади. Стаканчани алмаштириш учун уни бир оз кўтариб, столча платформаси ёнбошига сурилади ва стаканча чиқариб олинади. Эритма солинган янги стаканча электродлар тагига жойлаштирилади, столчанинг платформаси кўтарилиб, бу стаканча тагига киритилади.
Асбобнинг стрелкалари доимий ҳолатга келтирилгандан кейин (тахминан 1 дақиқадан кейин) – 1 дан то 14 pH бирлигигача интервалга эга бўлган пастки шкала бўйича pH кўрсаткичи белгилаб қўйилади.
“Размах” переключатели “3 pH” ҳолатига, “предел измерения” (“ўлчашнинг охирги чегараси”) переключатели эса пастки шкала бўйича эритманинг ўлчаш натижаларига қараб 1–2, 2–5, 5–8, 8–11 ёки 11–14 ҳолатларига келтирилади.
Асбоб стрелкаси зарур ҳолатга келтирилгандан кейин тегишли интервалда 3 pH гача чўзилган юқориги шкаладан pH қиймати аниқаланади.
Эритмали ёки супензияли стаканча чиқариб олинади, эектродлар (бўш стаканча устидаги) ювгичдан фойдаланиб, дистилланган сувда ювилади ва навбатдаги эритманинг pH и ўлчанади. Агар pH ўша стаканчанинг ўзида аниқланадиган бўлса, уни бундан кейин фойдаланиладиган эритма ёки суспензия билан чайилади.
Ўлчаш ишлари тамом бўлгандан кейин асбоб панелда токдан узилади ва вика ток тармоғидан чиқариб олинади. Электродлар дистллят билан ювилади ва ярмигача дистилланган сув тўлдирилган стаканчага солиб қўйилади.
Иш бошлаш олдидан pH-метр текшириб кўрилади ва pH и 4,0; 6,9; 9,2 бўлган буфер эритмалар билан созланади.
-Жуда паст концентрацияли (10-8мл) эритмалардан фойдаланиш мумкин.
-Тахлил жуда қисқа муддатда амалга оширилади
-Тахлилни автоматлаштириш мумкин.
Люминесцент тахлилда флуориметр деб номланувчи асбобдан фойдаланилади.
Озиқ- овқат махсулотлари сифатини аниқлашда люминоскоп (ЛПК-1 кулланилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |