4-мавзу: Агрокимёвий тахлилда ишлатиладиган эритмаларнинг турлари. Мольяр, нормал, фоизли ва титр эритмалар.
Эритмалар концентрацияси деб маълум миқдор (масса ёки ҳажм) даги эритма ёки эритувчида эриган модданинг миқдори (массаси ёки ҳажми) га айтилади. У турли усулларда ифодаланади. Агрокимёда кўпинча қуйидаги усуллар қўлланилади:
1.Масса бўйича фоизли концентрация — эриган модда массасининг бутун эритма массасига нисбатининг 100 га кўпайтмасидир. Агар эритма А ва В компонентлардан ташкил топган бўлса, А компонентнинг фоизли миқдори қуйидаги формула билан ҳисобланади:
а
А%=----100,
а+в
Бу ерда а ва в — эритма ҳар бир компонентининг масса миқдори. Масалан, натрий гидроксид 5% ли эритмасининг 100 грамида 5 г натрий гидроксид мавжуд ёки 5 г натрий гидроксид 100—5г 95 г сувга тўғри келади.Фоизли эритма бирликсиз қийматдир.
2. Моляр концентрация ёки молярлик 1лэритмадаги эриган модданинг моллар сони билан ифодаланади.1 л эритмада 1 моль модда эриган бўлса,бу эритма моляр эритма дейилади. Агар 1 л эритмада 0,1 моль модда эриган бўлса, эритма децимоляр, 0,01 моль модда эриганда эса сантимоляр,0,001 моль модда эриганда миллимоляр эритма дейилади. Моляр концентрациянинг ўлчов бирлиги моль/л дир.
Эритманинг молярлиги одатда М ҳарфи билан ифодаланади. Масалан, 1М NаОН натрий гидроксиднинг моляр эритмасидир. Бундай эритманинг 1 литрида 40 г NаОН эриган бўлади; 0,01 М
NаОН — сантимоляр эритма, унинг 1 литрида 0,01 моль, яъни 0,4 г NаОН эриган бўлади ва ҳоказо. Масалан, натрий гидроксиднинг децимоляр эритмасини тайёрлаш учун 0,1 моль, яъни 0,4 г натрий гидроксидни тортиб олиб, бўғзига аниқ 1 л деб белги қўйилган бир литрли ўлчов колбасига солинади, кейин модда буткул эриб кетгунча сув солинади ва эритманинг ҳажми белгига етгунча сув қуйилади (менискнинг пастки қисми белгига тегиб туриши керак). Кейин эритма яхшилаб аралаштирилади.
З. Моляль концентрация ёки моляллик 1 кг эритувчида эриган модданинг моллар сонидир. Масалан, сульфат кислотанинг 1 моляль эритмаси 98 г кислота ва 1 кг сувдан ташкил топган. Агар 1 кг сувда 0,5 моль модда эриган бўлса, бундай эритма ярим моляль эритма дейилади. Моляль концентрация-нинг ўлчов бирлиги моль/кг. Моляллик одатда т ҳарфи билан белгиланади.
4. Нормал концентрация ёки нормаллик 1л эритмадаги модданинг эквивалент сони билан ифодаланади. 1 л эритма да бир эквивалент (экв ) модда эриган бўлса, бу эритма нормал эритма деб аталади. Агар 1 л эритма да 0,1 экв модда эриган бўлса, бу эритма децинормал, 0,01 экв эриган бўлса, сантинормал, 0,001 экв эриган бўлса, миллинормал эритма дейилади. Нормаллик н. ҳарфи (баъзан 14) билан ифодаланади.
Масалан, 1н. Н2S04 — сульфат кислотанинг нормал эритмаси, унинг 1 литрида 1 экв, яъни 49 г Н2S04 эриган; 0,01 н. Н2S04 натрий гидроксиднинг сантинормал эритмаси; унинг 1 литрида 0,01 экв, яъни 40/100=0,4 г NaОН эриган ва ҳ. к. Нормал эритма моляр эритма каби тайёрланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |