Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат аграр университети агрокимё ватупроқшунослик кафедраси

Дюбоск колориметрида текшириладиган эритмани намуна эритмаларникига таққослаб, унинг концентрациясини аниқлаш ана шу жараёнга асосланган.
Агар бир модданинг концентрацияси (С₁) маълум бўлган эритмаси билан концентрацияси (С₂) номаълум бўлган эритмасининг оптик зичликлари рангли қатламнинг қалинлиги бир хил (яъни бир кюветда ёки бир хил сиғимли кюветларда) бўлса, бундай ҳолда ютиш коэффициентининг қават қалинлигига кўпайтмаси ўзгармас катталик хисобланади. Бундан, агар Е1=Е2 бўлса, намуна эритма билан текширилаётган эритманинг оптик зичликларига ҳам мувофиқ келади, у ҳолда
E_{1 =} С1 ёки С_{2 =} С₁^. E₂
E₂ С₂ E₁
Электрофотоколориметрлар ёрдамида рангли эритмалар концентрацияларини эритмаларнинг оптик зичликлари бўйича аниқлаш ана шу нисбатга асосланган.
Модомики рангли эритманинг оптик зичлиги унинг концентрациясига тўғри пропорционал экан,бу боғланиш концентрацияси маълум бўлган намуна эритмалар учун график усулда ифодаланиши, фойдаланиладиган эритманинг концентрацияси эса график бўйича унинг зичлигидан фойдаланиб аниқланиши мумкин.
Дюбоск колориметрида ёруғлик нури махсус стаканчалар- кюветалар орқали ўтказилади (буларга намуна эритма ва текшириладиган эритма қўйилади), идишлардаги рангли эритма қатламининг қалинлиги оптик цилиндирсимон ботирилувчилар ёрдамида тартибга солиб турилади. Намунага эритма қаватининг қалинлиги ихтиёрий (аммо мавжуд шкала бўйича деярли аниқ) танланади ва текшириладиган эритма қатлами қалинлигини ўзгартириш йўли билан асбоб окуляридаги майдонини бир хилда ёритилишига эришилади, бу намуна ва текшириладиган эритманинг бир хилдаги оптик зичлигига мувофиқ келади.
Дюбоск колориметрида ишлаш қоидаси қуйидагича.

1. 
   Колориметр кўзгусини ёруғлик манбаи қаршисига тўғрилаб ўрнатилади ва улар ёрдамида окулярдаги экран чап ва ўнг қисмларининг бир хил ёритилишига эришилади.
   
2. 
   Чап томондаги стаканча тахминан ¾ хажмигача намуна эритма билан, ўнг томондаги стаканча эса фойдаланиладиган эритма билан тўлдирилади ва асбобнинг тегишли чуқурчаларига жойлаштирилади.
   
3. 
   Чап томондаги винт ёрдамида оптик ботирилувчи намуна эритмага тушурилади, намуна эритма қатламининг маълум бир қалинлиги (20,30 ёки 40 мм) белгилаб олинади.
   
4. 
   Ў нг томондаги винт ёрдамда текшириладиган эритмага оптик ботирилувчи туширилади ва кўриш майдонининг ранги асбоб окуляри орқали кузатилади. Ўнг винтни бураб бориш билан майдоннинг иккала ярмида бир хил равшанлик бўладиган ҳолатга эришилади. Ёруглик ўтиб турган стаканчадаги эритма қатлами қаватининг қалинлиги нониус ёрдамида асбоб шкаласи бўйича ( 0,1 мм аниқликкача) аниқланади ва чап ҳамда ўнг томондаги кюветалардаги рангли устунларнинг баландлиги қийматлари журналга ёзиб қўйилади. Ўнг шкаланинг винтини ихтиёрий равишда суриб, окулярдаги кўриш майдонининг ранги қайтадан тенглаштирилади ва яна қаватнинг қалинлиги янгидан тўғриланади. Яна бир марта ўлчанади, шундан кейин олинган учта маълумотдан ўртачаси чиқарилади. Асбобда ишлашдан олдин ва иш тамом бўлгандан кейин стаканчаларни ювиш сўнгра дистиллангач сув билан чайиш, оптик системани эса қуруқ фильтр қоғоз ёки юмшоқ латта билан секин артиш керак.