Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

12-расм. Бозорни тадқиқ қилишни амалга оши-
ришнинг тартиби
I
М аркетинг тадқиқотларини амалга оширишда ахбо­
ротларни йигиш босқичи ўта муҳим ҳисобланади. Бозор 
конъю нктурасини тадқиқ қилиш да турли манбалардан 
олинган ахборотлар таҳлил қилинади. Шу ж иҳатдан ax-
120

---

боротлар умумий, тиж орат ва махсус ахборотлар турку- 
мига аж ратилади. Бозор ҳолатини ва ишлаб чиқариш ни 
умумий ж иҳатларини ифодалайдиган ахборотлар умумий 
ҳисобланади, ҳамда уларни йигиш манбалари давлат ва 
тармоқ статистикасига топшириладиган махсус ҳйсобот 
ҳуж ж атларидир.
Тиж орат 
ахборотлари 
— 
бу 
корхонанинг 
иш 
ҳуж ж атларидан, 
маҳсулотларни 
сотиш 
бўйича 
ҳуж ж атлардан, ҳамкорлардан ўзаро ахборот алмашуви 
бўйича йигиладиган маълумотлардан иборат. Буларга ма­
салан, савдо таш килотларнинг буюртмалари; корхонанинг 
маркетинг бўлими маълумотлари; товарларни улгурж и ва 
чакана садо таш килотлари бўйича ҳаракати тўгрисидаги 
маълумотлар; 
маҳсулотни тадқиқ 
қилиш
натиж асида 
тўпланган маълумотлар бўлиб, уларга аҳоли, истеъмолчи­
лар, савдо ва саноат ходимлари, экспертлар ўртасида 
ўтказилган сўровлар, кузатиш лар натиж асида савдо-сотиқ 
кўргазма 
ва 
ярмакалари, 
биржа 
савдолари, 
илмий- 
тадқиқот таш килотларининг маълумотларига киради.
Ю қоридагилардан таш қари корхоналар товарларига 
бўлган талабни ўрганиш мақсадида ўзларининг таянч 
пунктларини ёки фирма дуконларин таш кил қиладилар. 
М асалан, «Юлдуз» тикувчилик фабрикаси, «Орзу» чарм- 
галантерия 
фабрикаси, 
Тош кент 
чинни 
заводи, 
«Узсаламан» қўш ма корхонаси ва ҳоказолар, бу корхона­
лар ўзларининг бир қанча тармоқланган фирма магазин- 
ларига эга бўлиб, улар орқали товарлар ассортимента, 
сифати, баҳоси, дизайни, талаб ва истаклар тўгрисида 
ахборотлар йигилади. М аркетологлар тилида бу «бевосита 
маркетинг» деб юритилади.
Бозор конъю ктурасини тадқиқ қилиш ж араёнини 
ўзаро боглиқ бўлган уч босқичга бўлиш мумкин. Бу 
босқичларни алоҳида-алоҳида кўриб ўтамиз. Биринчи 
босқич — бозор конъю ктурасини тад қ и қ қилиш . Ҳар бир 
тадқиқотда, изланиш да, ривожланиш да бўлгани каби бо­
зор конъю ктурасини тадқиқ қилиш да ҳам ўзига хос та- 
мойиллар мавжуддир.
121

---

Б о зо р конъю ктураси н и тад аи қ килиш
-------- >
Конъюктурани таҳлил килиш
Конъюктурани
истиқболлаш
Конъюктурадан фойдаланиш 
самарадорлигини баҳолаш