Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат шарқшунослик институти

Асардаги қатнашувчилар. «Маҳабхарата» энг кўп қатнашувчиларни ўзига қамраб олган асар. Юқорида таъкидлаб ўтганимиздек, унинг рамкалаш усулида яратилганлиги ҳам ундаги иштирокчиларнинг кўпайиб кетишига сабаб бўлган дейиш мумкин. Асарда асосан икки тоифадаги қатнашувчиларни кузатамиз. Эпоснинг асосий воқеалари иштирокчилари ва асар таркибига рамкалаш усули орқали кирган ҳикояларда қатнашувчилар. Биз бу ўринда асарнинг бевосита ўз қаҳрамонлари устида тўхтаймиз. Улар ҳам ҳар бир асардагидек икки тоифага бўлинади. Ижобий ва салбий қаҳрамонлар.
Эпосдаги адолат ҳимоячиси бўлган шахслар. Ҳастинапур тахти шоҳининг катта ўғли, Пандузода ва Курузодалар буваси Бхишам, амакиси Видур. Пандузодалар: Юдхиштхир, Аржун, Бхим, Накул, Сахдев ва уларнинг аёли Драупади, онаси Кунти, Кунтининг укаси Кришна ва улар томонида турган барча устозлар ҳамда сарой аҳли.
Эпосдаги адолатсизлик, ёвузлик томонида бўлган персонажлар. Ҳастинапур шоҳи Дхритараштра, унинг аёлининг укаси Шакуни, Дхритараштранинг Дурйодхан бошчилигидаги юз нафар ўғиллари, бошқа улар томонида туриб курашаётган сарой ахли.
Адлатпарвар Бхишам образи. Куруларгача Ҳастинапур шоҳи бўлган Шантананинг Ганга онадан кўрган катта фарзанди, отасидан кейин тахт ворислигидан ўгай онаси туфайли воз кечади, лекин бутун умр тахтни бошқариб Ҳастинапурда ҳақиқатни ўрнатиш учун, Пандузодаларнинг ҳимоячиси бўлиб иштирок этади.
Бош вазир Видур образи. Ҳастинапур шоҳлигида умр бўйи вазирлик қилиб келган. У ўта доно, вазмин, зеҳнли, одил ва ҳақпарвар вазир бўлиб салтанатда тинчликни сақлаш ишига жуда катта ҳисса қўшиб келган. У доим Бхишам ва Пандузодалар ва Курузодаларга яхши насиҳатлари, ўткир ақли билан намуна бўлиб келган.
Пандузодалар каттаси Юдхиштхир образи. Панду ва Кунтининг бош фарзанди. Ақл ва одобда, тенги йўқ. Ўткир сиёсатчи ҳамда укаларига меҳрибон ака ва онасига меҳрибон ўғил сифатида донг таратган. Жисмонан ҳам жуда кучли шахс бўлган.
Камонбоз Аржун образи. «Махабхарата» эпосида Кришнадан кейинги ҳинд халқининг севимли образи. У жуда ўткир камонбоз бўлган. Устозлари сўзига қараганда у ёшлигиданоқ ўзининг тенги йўқ зеҳни ва аниқ мўлжалга олиши билан бошқалардан ажралиб турган. Дарсда сабоқ олиш жараёнида кўпинча энг қийин саволларга доми Аржун тўғри жавоб бериб устозларини қойил қолдириб юрган. Онасига меҳрибон ўғил, эл-юрт севган тахт ворисларидан бири. Асарда Кришна маъбуди айнан Аржун орқали ҳинд халқига муқаддас китоб «Бхагавадгита»ни етказган.