Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат шарқшунослик институти

«Махабхарата» эпосининг бугунги кундаги аҳамияти. Маълумки, «Махабхарата» ҳам худди «Рамаяна»дек ҳинд халқининг жуда севимли эпосидир. Уни ҳар бир ҳинд ёддан билади десак хато бўлмайди. Мана қирқ асрдан ошиқ вақт ўтибди, лекин бу эпос халқ учун ҳар доимгидек севимли асар бўлиб қолмоқда. Бу асарнинг аҳамияти юқорида таъкидлаб ўтганимиздек ҳинд халқининг муқаддас китоби «Бхагавадгита»нинг нозил бўлиши билан боғлиқ. Бу асар орқали ҳинд жамиятига янги ва жуда севимли маъбуд Кришна кириб келди. Кришна севги маъбуди бўлиб, жамиятда унинг асосий вазифаси меҳр-муҳаббат билан яратганга эришиш ва бу йўлда фақат унгагина ишониш ва ундангина нажот кутиш мумкинлигини тарғиб этишдир. «Махабхарата» эпоси нафақат ҳинди адабиёти, балки бутун Ҳиндистон адабиёти қурилган фундаментдир десак хато бўлмайди. Чунки «Махабхарата» даги битмас туганмас сюжетлар, ҳикоялар кейинги давр адабиёти учун ижод манбаи бўлиб хизмат қилиб келмоқда. Барча шоир ва ёзувчилар «Махабхарата»нинг ўзидан, ундаги дидактик ҳикоялардан таъсирланиб улар асосида ўзларининг кўпгина асарларини яратганлар. Қадимги ҳинд драматургиясининг асоси ҳам эпослардан бошланади. Чунки қадимги ҳинд драматурглари ҳам ўз драмаларига сюжетларни ёки «Махабхарата» дан ёки бўлмаса «Рамаяна»дан олганликларини адабиёт тарихидан кўришимиз мумкин. Бугунги кунда ҳам «Махабхарата» эпоси театр сахналаридан, унинг образлари эса шоирлар қаламидан тушмаган. ҳинд халқи учун «Махабхарата» ёки «Рамаяна»дан кўра қизиқарлироқ, маънавий жиҳатдан бойроқ асар ёки телесериал йўқдир. «Махабхарата» эпосининг қисқартирилган варианти телесериалда икки йил давомида намойиш этилади. Маъбуд Кришна ва унинг севгилиси Радханинг севги можароларидан таъсирланмаган шоир ёки ёзувчи йўқдир. Ҳинд адабиёти ва санъатида ушбу образларсиз бирон бир севги ёки меҳр-оқибатни тасвирловчи эпизодларни деярли топиб бўлмайди. Кришна ибодатхоналари ҳам Ҳиндистонда ҳар бир шаҳар ва қишлоқда бир нечтадан мавжуддир. «Махбахарата» ва «Рамаяна» эпослари ҳинд жамияти маънавиятининг энг яхши озуқаси, юрак томири, нафас оладиган ҳавоси ва ичадиган сувидек зарур бир муқаддас асарлардир.

4.