Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

6. Корхона рентабеллигини ифодаловчи кўрсаткич
Иқтисодиётни 
эркинлаштириш 
шароитида 
корхона 
рентабеллигини ифодаловчи кўрсаткичлар ҳам талайгина. Унинг 
қайсиларини қачон қўллаш бевосита таҳлилнинг мақсадидан келиб 
чиқади. 
Инвестиция лойиҳасини таҳлил қилишда рентабеллик 
кўрсаткичларидан қуйидагиларни олиш мумкин: 

---

186 
*
умумий активлар рентабеллиги (Куар); 
*
ўз маблағлари рентабеллиги (Кўр); 
*
асосий ва айланма маблағлар рентабеллиги (Камр). 
Рентабеллик 
кўрсаткичлари, 
одатда 
корхонанинг 
самарадорлигини 
ифодалаш 
билан 
бирга 
инвестициянинг 
жозибадорлигини ҳам келтириб чиқаради. Инвестор, энг аввало, 
фойда олишни кўзда тутади. Унинг бу мақсади маълум даражада 
рентабеллик кўрсаткичнинг ҳажмида ўз ифодасини топади. Мазкур 
кўрсаткичлар миқдори қанча юқори бўлса корхона учун ҳам, 
инвестор учун ҳам шунча яхши бўлиб ҳисобланади. Аммо уларнинг 
ҳар бири ўзига хос хусусиятларга эга, хўжалик фаолиятининг у ёки 
бу жиҳатини ифода этади. 
Умумий активлар рентабеллиги коэффициенти (Кур) 
фойда сўммасини (Ф) активларнинг умумий ўртача йиллик 
қийматига (Б) бўлиш йўли билан аниқланади, яъни: 
Ф 
Кур = ---------; 
Б 
Ушбу кўрсаткич 1 сўм активларнинг бир йил давомида қанча 
фойда келтирганлигини ифодалайди. Унинг миқдори қанча юқори
бўлса корхона ва инвестор учун шунча яхши. Аммо шуни инобатга 
олиш лозимки, биз фойда кўрсаткичини алоҳида аниқ ҳолда (ялпи 
фойда, соф фойда, солиқ тўлангунча фойда ва ҳ.к.) бермадик. 
Таҳлилнинг мақсадига қараб қайси соҳада фойданинг қайси 
кўрсаткичи муҳимлигини инобатга олган ҳолда унинг аниқ туридан 
фойдаланиш мумкин. 
Умуман олганда, рентабеллик кўрсаткичлари уларни 
аниқлаш ва таҳлил қилиш йўллари муаллиф томонидан қатор 
адабиётларда ёритилган. Бу ерда фақат уларнинг айримларигагина 
тўхталиш мақсадга мувофиқдир.