Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Барча маблағларнинг қарамлик коэффициенти (Кбқ) 
четдан жалб қилинган маблағларни (Чжм) корхонанинг барча 
маблағларига (Б) нисбати билан аниқланади. Бу учун қуйидаги 
формула қўлланилади: 
Чжм 
Кбқ = ------------; 
Б 
Ушбу кўрсаткичнинг миқдори аксарият ҳолларда 0,4 бўлса 
меъёр даражасида ҳисобланади. Мазкур коэффициент миқдори ва 
ўзгариши : 
*
четдан жалб қилинган маблағларнинг умумий маблағлардаги 
ҳиссасини; 
*
четдан жалб қилинган маблағлар ва умумий маблағлар ўсиш 
суръатларининг ўзгарганлигини (ошганлиги ёки камайганлигини); 
*
молиявий 
салоҳиятнинг таркибий тузилишида содир 
бўлаётган ўзгаришларни аниқлаш имконини беради. 
Корхонанинг четдан жалб қилинган маблағлари миқдори 
ҳозирги пайтда умумий маблағлар таркибида 40 % дан ошмаслиги 
лозим. Агар бундан балан бўлса корхонанинг четдан жалб қилинган 
маблағларга, яъни кредиторларга қарамлиги ошиб боради. 
Корхонанинг қарамлиги қанча баланд бўлса унинг тўлов қобилияти 
шунча паст бўлади. Бу қолатга иқтисодий эркинлик шароитида йўл 
қўйиб бўлмайди. 

---

184 
Ўз маблағларининг қарамлик коэффициенти (Кўқ)
ни 
аниқлаш ҳам юқоридаги Кбқ кўрсаткич сингари аниқланади, яъни 
четдан жалб қилинган маблағлар (Чжм) сўммасини ўз маблағлари 
сўммаси (Ўм)га бўлинади: 
Чжм 
 Кўқ = -----------; 
Ўм 
Ушбу кўрсаткичнинг миқдори ўрта ҳисобда 0,80-0,66 
коэффициентга тенг бўлса яхши. Умуман олганда четдан жалб 
қилинган маблағлар улуши ўз маблағларининг учдан биридан (1/3) 
ошмаслиги керак. Акс ҳолда корхона кредиторларга қарам бўлиб 
қолади. Бунга ҳозирги шароитда йўл қўйиб бўлмайди.
Ушбу кўрсаткичнинг миқдори : 
*
молиявий салоҳиятдаги таркибий тузилишни; 
*
ўз маблағларининг қарамлик даражасини; 
*
шу икки кўрсаткичнинг ўзгариш суръатининг ҳолатини; 
*
корхонанинг 
кредиторларга қарамлик даражаси каби 
ҳолатларни аниқлаш имконини беради. 
Ушбу кўрсаткич ҳам корхонага инвестиция қўйиш 
жозибадорлигини белгилайдиган кўрсаткичлар сирасига киради.